Dnia 7 lëpińca ju pò rôz trzecy jacha bana, co ji deją je
jintegrowac Kaszëbów. Dlô bùdzącégò sã, pòdnôszącégò pòmalë
głowã, nôrodu bëła to, nimo wszëtczégò (na mëszli môm ùpòliticznienié
Transcassubi), baro wôżnô rzecz.
Czedë
zajistaniało wòjewództwò pòmòrsczé (a mùszimë dążëc, abë òno
zwało sã nie pòmòrsczé, a kaszëbskò – pòmòrsczé, abò kaszëbsczé),
w chtërnim pò wielu latach rozbicégò nôród kaszëbsczi znowa
òstôł sparłãczoni, narodzëła sã deja, abë Kaszëbi do terô
pòdzeleni, zjintegrowalë sã, kùreszce pòznalë. Temù téż, w
1999 pò naszi Tatczëznie przejacha pierwszô jintegrującą Kaszëbów
bana – Transcassubia. Norda òdwiedzëła Pôłnié. Szlach bany
szedł òd Élu do Chòniców. W 2000 rokù Pôłnié pòjacha na Nordã.
Bana bëła fùl napchónô lëdã kaszëbsczim. Mërgòtôł w ni naju
nôrodny òbleczënk, czëc bëło gôdkã Gòchów, Krëbanów, pùzni
wëstrzédnich Kaszëbów. Grałë kapele, spiéwalë lëdze. Fanë
czôrno – złoté ë złoté z czôrnim Grifã Kaszëbsczim pòwiéwałë
na wiatrze. Bëła redota, ceszba, a na kôżdi banstaceji, gdze
Transcassubia stawa, witanié tich, co naju witalë, ë tich,
co òd ti banstaceji chcelë jachac z nama. A na Élu wiôldżi
festyn. Kaszëbi rzeszëlë sã. Latos banë nie miało bëc. Brakło
detków. Miast ni mia Kaszëbòm starczëc zjôzd w Gdini, z leżnoscë
òdkrëcégò pòmnika Abrahama. No cóż.... Pôrã dniów pò Abrahamie,
pòkôza sã, że dejade Transcassubia bãdze, że nalazłë sã na
nią detczi. Dôł je... Zôpód. Jimpreza òdbëc sã mia w grańcach
programë Festyny Europejsczé 2001. Smiało mòżna rzeknąc, że
stôł sã cud, bò tedë ju wierã, wedle pòmëslënkù lëdzy, blós
chtos òbarchniałi mógł wierzëc, że bana pòjedze. Pòjacha.
Znowa z Pôłniô na Nordã. Tim razã z Chòniców do Wejrowa. Ë
stôł sã drëdżi cud, cud òd chtërnégò jaż serce rosce – w pòrã
dniów lëdzë rozmialë przërëchtowac sã do ti jazdë. Ë znowa
w banie zagrałë kapele, czëc bëło Gòchów, Krëbanów, wëstrzédnich
Kaszëbów. Znowa widzec bëło kaszëbsczi òbleczënk ë fanë nôrodné.
Ë pòwiéwało jich wiãcy jak łoni! W Wejrowie Kaszëbi farwną
grëpą przëszlë sztrasama miasta na plac, gdze stôri Wejher
zdrzi na swój gard. Hénë zacził sã festyn. Tuńcowalë folkloristiczne
karna: „Krëbanë” ze Brusów, „Koleczkowianie” z Kòleczkòwa
ë „Sierakowice” z Sierakòjc. Pòzdze zagra „Chëcz” (ju z nowim,
wedle mie, ò wiele gòrszim òd Piepera spiéwôczém). Pò binie
skôkôł téż Piasek.
Bana
Transcassubia to ùdba w dzesatkã. Takô jimpreza je nót. Òna
baro naju rzeszi, zmòcniwô. W wielu bùdzy swiądã tożsamòscë
nôrodowi, sprôwiô, że wielu pòdnoszi głowã ë z bùchą gôdô:
„Jô doch téż jem Kaszëba”. Bana przëczëniwô sã téż do tégò,
że wiele lëdzy, co stoją z bòkù, zdrzi na to wszëtkò, zdzëwòwô
sã, ë corôz barżi, pòmalińkù bierze to do se, wëzbiwô sã piãdzesãcu
lat szkalowónégò kaszëbiznë, narosłi sromòte, co ją sã dzysô
nazëwô kòmpleksã kaszëbsczim. Ë za rok, dwa lata ten chtos
przińdze na bansztreka obaczëc tich, co nią jadą. A za szterë
lata nen sôdnie ë pòjedze nią z nima.
Bana to nôlepszô deja òstatnëch lat. Dejade latos jedno mie
sã w ni nie widzało. Co? To, że próbòwało sã z ni zrobic banã
wëbòrczą. Transcassubia, jeżlë mô robic to, co do terô robi,
to je jintegrowac Kaszëbów, bùdzëc w nich swiądã kaszëbską,
wëzwôlac òd kòmpeksu, mùszi bëc apòliticznô. Jeżle, jak latos
bãdą jesz jaczés Czuchë, czy jinszé Xinsczé, to lëdze sã zrôżą.
Ju latos jima sã nie widzałë transparentë. Czédë je òbôczëlë,
pòczëlë sã òszukóny. Doch pòjachalë dlô kaszëbiznë, dlô deji,
zôbawë, a nie dlô jaczégòs Czucha. Jak tak dali bãdze, nie
pòjadą wiãcy. Bò mają ju na co dzéń dosc pòliticzi, pòlitikôrzów,
sejmów, senatów, reformów, zwadów w rządze, dzurów w bùdżece,
wikszich pòdatków ë wikszi biédë.
Móm nôdzejã, że na drëdżi rok téż pòjedze, tak baro nóm –
Kaszëbóm nót, Transcassubia. Ë móm nôdzejã, że bãdze to bana
prôwdzëwò kaszëbskò, z fanama, mùzyką, spiéwã, ceszbą, le
bez transparentów.
Grzegorz Schramke
zaczątk |