6(10)/2001

• Awangarda - znaczi przodkòwô starża

•  Abraham òdkrëti

• Przińdota to jintelekt

• Transcassubia 2001

• Wiérztë Michała Piepera

• Ze słowôrza Zëchtë

• Przed prezydium - komiks

• Szportë

Transcassubia 2001
Dnia 7 lëpińca ju pò rôz trzecy jacha bana, co ji deją je jintegrowac Kaszëbów. Dlô bùdzącégò sã, pòdnôszącégò pòmalë głowã, nôrodu bëła to, nimo wszëtczégò (na mëszli môm ùpòliticznienié Transcassubi), baro wôżnô rzecz.

banaCzedë zajistaniało wòjewództwò pòmòrsczé (a mùszimë dążëc, abë òno zwało sã nie pòmòrsczé, a kaszëbskò – pòmòrsczé, abò kaszëbsczé), w chtërnim pò wielu latach rozbicégò nôród kaszëbsczi znowa òstôł sparłãczoni, narodzëła sã deja, abë Kaszëbi do terô pòdzeleni, zjintegrowalë sã, kùreszce pòznalë. Temù téż, w 1999 pò naszi Tatczëznie przejacha pierwszô jintegrującą Kaszëbów bana – Transcassubia. Norda òdwiedzëła Pôłnié. Szlach bany szedł òd Élu do Chòniców. W 2000 rokù Pôłnié pòjacha na Nordã. Bana bëła fùl napchónô lëdã kaszëbsczim. Mërgòtôł w ni naju nôrodny òbleczënk, czëc bëło gôdkã Gòchów, Krëbanów, pùzni wëstrzédnich Kaszëbów. Grałë kapele, spiéwalë lëdze. Fanë czôrno – złoté ë złoté z czôrnim Grifã Kaszëbsczim pòwiéwałë na wiatrze. Bëła redota, ceszba, a na kôżdi banstaceji, gdze Transcassubia stawa, witanié tich, co naju witalë, ë tich, co òd ti banstaceji chcelë jachac z nama. A na Élu wiôldżi festyn. Kaszëbi rzeszëlë sã. Latos banë nie miało bëc. Brakło detków. Miast ni mia Kaszëbòm starczëc zjôzd w Gdini, z leżnoscë òdkrëcégò pòmnika Abrahama. No cóż.... Pôrã dniów pò Abrahamie, pòkôza sã, że dejade Transcassubia bãdze, że nalazłë sã na nią detczi. Dôł je... Zôpód. Jimpreza òdbëc sã mia w grańcach programë Festyny Europejsczé 2001. Smiało mòżna rzeknąc, że stôł sã cud, bò tedë ju wierã, wedle pòmëslënkù lëdzy, blós chtos òbarchniałi mógł wierzëc, że bana pòjedze. Pòjacha. Znowa z Pôłniô na Nordã. Tim razã z Chòniców do Wejrowa. Ë stôł sã drëdżi cud, cud òd chtërnégò jaż serce rosce – w pòrã dniów lëdzë rozmialë przërëchtowac sã do ti jazdë. Ë znowa w banie zagrałë kapele, czëc bëło Gòchów, Krëbanów, wëstrzédnich Kaszëbów. Znowa widzec bëło kaszëbsczi òbleczënk ë fanë nôrodné. Ë pòwiéwało jich wiãcy jak łoni! W Wejrowie Kaszëbi farwną grëpą przëszlë sztrasama miasta na plac, gdze stôri Wejher zdrzi na swój gard. Hénë zacził sã festyn. Tuńcowalë folkloristiczne karna: „Krëbanë” ze Brusów, „Koleczkowianie” z Kòleczkòwa ë „Sierakowice” z Sierakòjc. Pòzdze zagra „Chëcz” (ju z nowim, wedle mie, ò wiele gòrszim òd Piepera spiéwôczém). Pò binie skôkôł téż Piasek.

banaBana Transcassubia to ùdba w dzesatkã. Takô jimpreza je nót. Òna baro naju rzeszi, zmòcniwô. W wielu bùdzy swiądã tożsamòscë nôrodowi, sprôwiô, że wielu pòdnoszi głowã ë z bùchą gôdô: „Jô doch téż jem Kaszëba”. Bana przëczëniwô sã téż do tégò, że wiele lëdzy, co stoją z bòkù, zdrzi na to wszëtkò, zdzëwòwô sã, ë corôz barżi, pòmalińkù bierze to do se, wëzbiwô sã piãdzesãcu lat szkalowónégò kaszëbiznë, narosłi sromòte, co ją sã dzysô nazëwô kòmpleksã kaszëbsczim. Ë za rok, dwa lata ten chtos przińdze na bansztreka obaczëc tich, co nią jadą. A za szterë lata nen sôdnie ë pòjedze nią z nima.

Bana to nôlepszô deja òstatnëch lat. Dejade latos jedno mie sã w ni nie widzało. Co? To, że próbòwało sã z ni zrobic banã wëbòrczą. Transcassubia, jeżlë mô robic to, co do terô robi, to je jintegrowac Kaszëbów, bùdzëc w nich swiądã kaszëbską, wëzwôlac òd kòmpeksu, mùszi bëc apòliticznô. Jeżle, jak latos bãdą jesz jaczés Czuchë, czy jinszé Xinsczé, to lëdze sã zrôżą. Ju latos jima sã nie widzałë transparentë. Czédë je òbôczëlë, pòczëlë sã òszukóny. Doch pòjachalë dlô kaszëbiznë, dlô deji, zôbawë, a nie dlô jaczégòs Czucha. Jak tak dali bãdze, nie pòjadą wiãcy. Bò mają ju na co dzéń dosc pòliticzi, pòlitikôrzów, sejmów, senatów, reformów, zwadów w rządze, dzurów w bùdżece, wikszich pòdatków ë wikszi biédë.

Móm nôdzejã, że na drëdżi rok téż pòjedze, tak baro nóm – Kaszëbóm nót, Transcassubia. Ë móm nôdzejã, że bãdze to bana prôwdzëwò kaszëbskò, z fanama, mùzyką, spiéwã, ceszbą, le bez transparentów.

Grzegorz Schramke

zaczątk


Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?