Bël sã piérwi, przódë lat, jedën pòbòżny ë robòcy, jëno baro
ùbodżi chlop. Na swòjã stôra chëcz, w chtërny miëszkôl raza
ze swòja bialka Jadwiga ë dwiema córeczkami: Ewa ë Longina,
mùszôl trzë dni w tidzeniu robic wë dwòrze. Dlô se Józefk zarobiél
blós tëli, żebë raza z familia z glodë nié ùmrzec, chòc ë tak
jegò bialka cãżko zachòrzala.
Biédny czlowiek radzél sã jak mógl. Rëtôl sã wszëtczima sëlama.
Pòsprzëdôwôl gòspòdarsczi sprzãtë ë cali swój dobëtk: dwie
krówczi, kònika, trzë barónczi. Òstala mù blós zabiédzalô
kòza.
Òstatnim czasã w chëczach Józefka òstalo blós stôré łóżkò,
kòmòda ë dlugô, na póltora métra lawa. Chlop, w strachù o
swòja familia, ùdôl sã do dwòrë, proszëc pana ò pòmòc. Bëla
mù sromòta. Òdważil sã, bò mùszôl. Żëbrôl ò kąsk jaczi strawë
dla glodni familie. Zaklinôl sã na swòja dësza, że wszëtkò
co dostônie òddô pò żniwach. Równak pón nie wëslëchôl nawetka
chlopa do kùńca. Przërwôl mù w pòlowië ë rzekl:
– Dodóm chlopkù. Wës sã za robòta. Niëch twòja bialka ju
dlëzi nié udôwô chòri. Czej nié przindzë do robòtë, to jô
waji z chëczé wërzuca.
Zrëzygnowóny chlop szedl dali, z dwòrë na wies. Òd jëdnégò
sąsada do drëdżégò sąsada, prosząc ò pòmòc. Swòjã prosbã ùproszil
blós lëdzy na jëden brócëk czôrnégò chleba, za co Bògù ë lëdzom
sërdeczno pòdzãkòwôl.
Ten jeden brócëk chlebka Józefk rozdzélél midzë bialkã ë
swòje dzëwczãtka. Wszëtczégò syglo na jedna wieczerza ë frisztëk.
Pòtemù chlop ùsôdl so kól dwiérzi swòji chëczë, a zaglãbil
sã w mëslach. Czej tak òddôwôl sã tém mëslom, zmòrzil gò sen.
Snilo mù sã, że bël czësto zmarnowôny. Widzôl sã jak chòdzy
pò prosbie.
Z tegò sne wëbùdzyl gò glos jegò bialczi:
– Chlopkù kòchóny, slëchôj że, më ji nick ni mómë, më mést
z glodë ùmrzëmë, jak tak dali mdze. Wës chlopie ta nasza stôrô
kòza, a biéj z nią na tôrg. Wiele to nie dô, ale na përzna
zjestkù to doch sygnie. Më doch sã Józefkù jakòsz mùszimë
pòradzëc!
– Wejlë, bialkò, të môsz prôwda. Ta biédny kózka to jë naszô
òstatnô nôdzëja. Wës mië bialkò wëszëkô sztëczk pòwrózka.
Jô jã ùrzësza, a tej më pùdzëmë.
– Jo chlopkù, biéj. Biéj, a ja sprzedéj. Mdzemë mielë trochã
dëtka na chleba.
Józefk szedl sã przëzëblec. Zëblékl swòje czôrné, òd robòtë,
ùblëczënié ë zalożil czëstã kòszlã ë bùksë. Bótë miôl blós
jedne, równak wëcarl je mòkra szmata, cobë lëpi wëzdrzëlë.
W tim samim czasu, co Józefk sã przëzëblôkôl, Jadwiga szla
do chlëwika pò kòza. Rëchli, w chëczach za bialka, nalazla
dosc grëbi pòwrózk, na chtërnim terô ùrzëszëla zwiérza. Wëszla
z nim bùtën, a pòdala pòwrózk Józefkowi. Tën chwôcyl sznur.
Pòżëgnôl sã z bialka, a pòmalë wëreszil w drogã. Na szasém
wzbùdzëlo so w chlopie milosierdzé. Wzerôl to na pòwrózk,
to na kòza. Żôl mù sã zrobiélo, że mùszi jã sprzedac, bò ni
mô na zjestkù. Przëpòmniôl sã, jak dostôl ta kózka òd swòjégò
tatka. W ten czas bëla jesz takô malinkô... Józefk sã nią
wiedno òpiekòwôl, sprzątôl ë dozërôl. Òstatnio te òbowiązczi
przëjãlë dzëwczãtka, z chtërnyma kózka sã pëszno zabôwiala.
Terô mùszôl ja sprzëdac... Trudno, z czegòs trzeba żëc...
Józefk miôl na tôrg dosc dôlek. Wnetka trzenôscë czilométrów
przez las. Trochã miôl strach, że sã zgùbi, abò że napadną
gò jaczis zbójcowie. Równak kózka wiesolo pòbecziwala, a piãkno
cygnęla do przodkù, co ùtwierdzëlo chlopa w przëkònanim, że
nick zlégò mù sã stac nié mòżë.
Tegò dnia bëlo baro ceplo. Jiglë z chòjków sëpalë mù sã za
kòszlã. Dëchòta bëla strasznô, równak Józefk szedl dali, nie
baczącë na te niedogòdnoscë. Szczëscé familie bëlo nôważniészé.
Szedl tak gòdzënã, szedl drëga, mòże ë trzëcã.
– Blós, cobë dinc do rzéczi. Té to ju ni mdze dôlek – pòwtôrzôl
sã pòd nosa.
Równak rzéczi jak nie bëlo, tak nie bëlo. Chlopk ùrzasl sã
ë zląkl. Przëstraszil sã, że zablądzél. W tim samim sztóce
zaùważil na zemi cosz swiécącégò. Chùtkò pòdszedl blëżi tegò
swiécątka ë pòznôl, że je to pòchwa do brzëtwë.
Pòdniósl jã. Òbezdrzôl. Bëla wnetka jak nowô. Trzëba ja bëlo
blós përzna wëczëszczëc. Józefk jesz rôz so jã òbezdrzôl,
a tej rzekl sóm do se:
– Na co mië pòchwa, czej ni móm brzëtwë? Jakbë jô miôl brzëtwã,
tej òna bë mie sã przëdala, a tak, je mie niepòtrzëbnô – no
bò docz?!
Pò tëch slowach wërznąl ja midzë drzéwia, a zebrôl sã w dalszã
drogã. Jegò kózka bëla ju trochã ùmãczonô. Józefk pòstanowil,
że mùszą përzna òdpòczic. Przërzëszil kòza kól drzéwa, òbòk
lączi, gdze zwiérzã mòglo sã pòdzobac trochã trôwczi, a sóm
sôdl so pòd jakasz wialga buma.
Jacziz bëlo jegò zadzëwienié, czej kòl ni bùme, za strona,
nalôzl... brzëtwa. Bëla wnetka jak nowô.
– Cesz za nieszczëscé – rzekl. – Jakbë jô miôl pòchwã, tej
móglbëm tã brzëtwã wsadzëc bënë, a tak na co mie brzëtwa?
Chlop chcôl cësnąc brzëtwa w drzéwiã, ale przëpòmniôl sã,
że nié tak dôwno nalôzl doch pòchwã. Czejbë jã terô miôl,
tej móglbë to wszëtkò sprzedac ë miec z tegò pòżëtk.
Józefk pòrwôl sã na równé nodżi. Òstawil kòza, a pònëkôl
w las szëkac pòchwë. Zmòkli ë czôrni òd zëmie ë trôwë, pò
dwùch gòdzënach székaniégò, przëszedl nazôd pòd bùmã gdze
òstawil brzëtwã. Wszëtkò do se pasowalo. Pòchwa bëla jakbë
stwòrzonô do ti brzëtwë.
– Dzésãc zlotëch to mést za to dô – rzek chlop, a zaczal
sã rëchtowac do drodżi.
Spòstrzegl jednak, że tam gdze òstawil kózka leżi blós pòwrózk.
Chlopa ògarnãla rozpôcz a stanąl bezradny. Nie wiedzôl co
robic. Nie wiedzôl nawetka gdze je, a tim barzi – gdze szëkac
swòji kózczi. Zrozmiôl, że ji tërô nie nalôze swòjégò zwiérzôka,
zrozmiôl, że ùkradlë mù gò zbójcowie.
Józefk pòstanowil zdac sã na wola Bòskô, a zacząl szëkac.
Szekôl swòji kózczi ë rzéczi, bò chcôl sã wëdostac z lasë.
– Chto sã w òpieka òddô Panu swòjémù – zanucyl, a szedl przed
se. Narôz glos ùwiązl mù w gardlë ë jãzëk zësztiwniôl. Józefk
z dalëka òbëzdrzôl rzëczka, a w ni... kòzy glowa.
– A cëz to sã nié dzeje? Cëz sã stalo z mòja kózka?
Józefk zrzucôl z se ùblëczënié. Chcąc retac zwiérzôka rzucél
sã w wòdã. Czej pòdplënąl blëżi, tej widzôl co sã stalo. Zbójcowie
wrzucëlë w wòdã òdcãta glowã kózczi, nabitôa na drzéwiani
pôl. Chlop domëslil sã, że jegò kòzã zjedlë bandicë ë gòrzkò
zarikôl. Bël zli ë nie wiëdzôl co pòczic.
Czej wëszedl z wòdë spòtkalo gò nastãpné niszczëscé. Zbójcowie
ùkradlë mù wszëtczi ùblëczënia. Józefkowi nie òstalo ju tërô
nick. Prawie nadżi rëszil w strona dodomù. Żôl sciskôl mù
dëszã. Szkòda mù bëlo bialczi ë córków. Sedzala w nim sromòta,
że òn, chlop, dôl sã tak òszëkac. Chcôl sprzëdac kózkã, a
pòtëmù brzëtwa. Chcôl pòmòc swòji familieji przëtrwac nôcãższi
sztótë. Tërô nic mù z tegò nié wëszlo.
Czej Józefk tak szedl, nawëtka nie zaùważil, że zrobil sã
wiëczór. Równak, gdzësz tam dalëk za lasa òbëzdrzôl malinczi
witk. Bëla to chëcz. Chlop ùczëszil sã na mësl, że mdze sã
mógl përznã ùgrzôc kól piécka, a mòżë jesz dostónie përzna
cepli strawë. Z taka mësla zaklëpôl do dwiérzi.
Chëcz òtëmkla mù starszô bialka, chtërna wcale nie spieszëla
sã żebë gò wpùszczëc bënë, bò Józefk stojôl za progã tak,
jak gò Pón Bóg stwòrzil.
– Niech mdze pòchwôlony Jezës Christus. Bialkò wpùszczë mie
ë déj jaczi przëòdzéwk. Zbójcowie mie napôdlë. Wzãlë mie wszëtkò
co jem miôl. Pòmòżë mie bialkò. Baro proszã...
Starëszka wëslëchala chlopa. Ùwierzëla we wszëtkò co gôdôl.
Wpùszczëla gò dodóm. Sama nie bëla bògatô, równak dala Józefkowi
szërtich, a rzëkla, że òn mòżë przëniese mù szczëscé, a dzãka
niemù chlopk mdze jesz baro bògati.
Józefk òstôl kól gòspòdëni ò calã noc. Skòrzistôl z ceplégò
kùnta ë strawë. Zreszta pò tim wszëtczim òdpòczink bël mù
pòtrzebny.
Nad renã pòdzãkòwôl za gòscënã. Na òdchodnym starëszka pòdarowala
Józefkowi miech, do chtërnégò ni mógl zazerac rëchli jak doma.
– Bóg Wóm zaplac! – rzek chlop ë rëszil dodóm.
– Z Pana Jezëska. Niech ce Bóg prowôdzy szczëslëwa droga.
Nie waralo dlugò, a Józefk trafil w swòje rodzënné, znajomé
stronë. Ùceszil sã baro ë zadowolony, że je ji kól dodomù,
pòbiegl do chëczë.
Jegò bialka ë córczi malo co nie pãklë ze smiéchù. Józefk
bél lë w szërtuchù. Bialka nawrzeszczala na niegò, że tak
dlugò nié przëchôdôl dodóm, że nie mielë co zjesc...
Józefkowi chcalo sã rëkac. Nie zdązyl nawetka rzec co mù
sã przëdarzëlo. Zrzucyl z remión nen miéch, co mù gò dala
starëszka, rznąl gò ò zemia ë chcôl wëlëzc bùtën. Równak z
miécha wësëpala sã seczka, chtërna zarë zamienila sã w dëtczi.
Chlop nie chcôl w to ùwierzëc. Calô familiô z redoscë pòdskôcziwala
ë klaskala. Wszëtcë redowalë sã, a kùszkalë Józefka pò rãkach.
Òd tegò czasë dola Józefka ë jegò familie czësto sã òdmienila.
Starëszka przëniosla mù wiôldżé szczëscé, chtërno ju nigdë
jich nie òpùszczëlo. Chlop ùprawil so chëcz ë chléwë. Kùpil
sã téz nowã kózkã, chtërna dali zajmòwalë sã Ewa z Longina.
Pòzni wszëtcë lëdze we wsë zazdroszczëlë mù pòwòdzeniô ë dobëtkù...
... a gdzesz tam starëszka, zazérając w swòjã szklana kùlã,
gôdala:
- Pò prôwdze, taczich lëdzy pòwinno bëc na swiece wicy...
zaczątk
|