Zdrzącë na dzysdniową rësznotã kaszëbską, nie rozmiejã wëzbëc sã czëcô, że nié le nie jidzemë wprzódk, ale pò prôwdze copómë sã. Na zaczątkù 90-tëch lat prosto bëło gôdóné ò autonomiji (na przëmiôr wej òbkłôdkã Pòmeranii nr 7-8 z rokù 1990), ò dôdze samòrządzënë, ò odrodze môlowëch zdrëszënów. Wezdrzało na to, że ju wszëtkò pùdze letkò. Kòntaktë Kaszëbów z Europą pòkôzywałë naje stegnë. Òdrzéklë më sã òd Jugòsławi, pòkazywelë më na Frizëją, Walią, Katalonią, Bretanią. Mie sã zdôwô, że wielu z nas zalecało tima dejama. Kaszëbsczi przédnicë ùrzaslë sã gwôsnëch mòżlëwòtów. Nie je to schizofrenijô: nié nôród le grëpa etnicznô, decentralëzacëjô le nié autonomijô, jãzëk kaszëbsczi - jo, le nié na ùroczëznach Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, bë nie ùrazëc nëch, co gò nie znają. Przë òrãdze - téj jak gò sã mają nôuczëc? Przëmiarów mòże dac wicy. A tak pò prôwdze - co je złégò we słowie nôród - cëż to je, jaczi są znanczi nôrodu; cëż to je autonomijô - czë jest kò ji jinszé znaczenié jak decentralëzacëjô? Mùszimë òdpòwiedzec na ne pëtania przed weńcym do Zjednóny Europë Òbéńdów.
Czorgającą sã, chòc mòderną rësznotã òbéńdową mómë zjinaczoné na mariaż pòmpaticznotë z fòlklorã. Wôżné wëdarzenia naczinają sã groteskòwą frantówką bùszno nazéwóną kaszëbsczim himnã. Nen wëjimk z epòpeji H.J. Derdowsczégò Ò panu Czôrlinsczim, co do Pùcka pò sécë jachôł, fùl ksenofòbicznégò dërżenia bë béł dobri mòże do kabaretu, le nié jakno symbòl jednotë nôrodu. Ju pierszô wiorstka dostaje na zdzëwòwanié - pò co są tam zachë tak daleczé Kaszëbóm jak Kraków czë Wisła; dlôcze to pòlskô a nié kaszëbskô mòwa ma nie zadżinąc; cëż to je pòlskô wiara? Doch wikszosc z nas je wëznaniô rzëmskò-katolëcczégò.
Z żôlã zdrzã òsoblëwie na bëtëch nôleżników Karna Sztudérów Pòmòranijô, jaczi jesz tak niedôwno ze jedurny himn kaszëbsczi mielë bëlną, fùl dostôwnotë piesnią J. Trepczika Zemia Rodnô, a terô stoją ë rëczą marsz, marsz za wrogã... Dzeż òni tegò wroga widzą?!
Fòlkloru - jo - badérowaniów, nôukòwëch prôców je nót, le przede wszëtczim rozwij jãzëka, bùdowanié etniczny-nôrodowi swiądë, bùchë - je to spòdlé.
Jeżlë rësznota kaszëbskô mòże zabédowac młodi generacëji le blós tuńce lëdowé ë piesni ò kòze, to ni mòżemë sã dzëwòwac, że młodi nie lną sã do naju régów.
Żebë le dejade stôré „kadrë” nieczëjącé ùpłiwającégò czasu ë nieswiądné jawernëch, terëczasnëch mòżlëwòtów, nie òdbierałë chãcë tim, co fùl dobri wòlë ë rozskôcënkù òdkrëwają swòjã rózgã, mają ò nią dbã, rozskòscérzają. Czãsto cësną sã na ùsta słowa wiérztë A. Majkòwsczégò Pomorzanie: Jô bë chcôł ce rozwalëc jak szos ze spôrzny blónë ë z twòjich rumòwiszczów nową zbùdowac swiãtnicã*.
Chcemë le bëc zdecydowóny, dzejac jawno ë prosto nawetka w òkòlim - na pierszi pòzdrzatk - môło kaszëbsczim. Pòlitika „môłëch stãpiów”, „tacëniô sã” robi, że òbserwatorë z bùtna mëszlą, że mómë nieszczëré zgrôwë. Swòje cele mùszi rzeknąc precyzëjno, chòc bë miałë wezdrzec na ùtopią. Czãsto zdrzódło nôwikszëch dobëców je w snienim ë mëkcenim.

A. Kleina
__________
* W òridżinale bëła to wiérzta pò pòlskù, ne zdanié brzëmiało: Ja bym chciał cię rozwalić jak strzał z chmury parnej i z twych ruin nową zbudować świątynię.

zaczątk