Pòrã słowów ò Zymkù (rzecz z elementama
manifestu lëteracczégò) – z lëżnosce czwiôrtégò zéńdzeniô
tegò karna ë wëdaniô drëdżégò zsziwkù z dokôzama.
Wnetka równo rok pò pierszim, pamiãtnym ë baro brzadnym pòtkanim
młodëch ùtwórców kaszëbsczich, co miało môl 24 strëmiannika
2001 rokù w Mùzeum Mùzyczi ë Pismieniznë Kaszëbskò – Pòmòrsczi
we Wejrowie, latos 23 ùszłégò, miesãca w sklepie Muzeum Zemi
Pùcczi w Pùckù, òdbëło sã ju jich czwiôrté zéńdzenié. Karno
tich dzejôrzów znóné je barżi pòd mionã Zymk, nazwą wëmëszloną
na nym piérszim pòtkanim ë wiôldżima lëtrama wëdrëkòwóną na
òbkłôdce żôłti ksążecczi – zbiérkù dokôzów czëtónëch na strëmiannikòwim
zéńdzeniu ë wëdónëch, je mòżno przë leżnoscë rzec, przez Mùzejã
Mùzyczi ë Pismieniznë Kaszëbskò – Pòmòrsczi w Wejrowie ë Wëdôwiznã
Òdroda.
Tak to ùrodzyło sã miono Zymk, miono, co bëło baro chãtno
przëjãté bez zeszłëch. Òd razu trôfiło do młodëch za swòje
nacéchòwóné znankòwé, za sparłãczenié z bùdzenim sã do nowégò
żëcégò pò zëmie, co òna je czasã spikù, zastëdniãca w ùmarłoscë.
Zymk trza tedë tuwò widzec jakno nowé òddichniãcé naszi lëteraturë,
chtërne, chcemë le miec nôdzejã, nie zmrożi niżôden nordowi
wiéw zëmë ë rozkwitnie òno w kwiôtë, pôchnące zela, zeloné
drzewiãta – ògród piãkny, rozmajitoôrtny, farwny...
Òsta nôpisóné wëżi, że nen piérszi, łońsczi Zymk béł baro
brzadny. Ë ni móm tu na mëszlë leno to, że dokazë wëszłë w
pòstacëji ksążecczi. 24 strëmiannika 2001 rokù doch wiele
òstało rzekłé ò czerënkù, w jaczim mô jic naja rodnô pismienizna.
Zgòdno pòwiedzało sã, że trza ju kùreszce skùńczëc z tą biédną
wsą kaszëbską czasów midzëwòjniô ë zarô pò wòjnie, ë z tima
Kaszëbama – pòstacëjama ksążków, co żëją na pùstkach, òbséwają
piôsczi, biôtkùją sã z Losã wnetka pònad sëłë, bë co do grôpczi
włożëc. Ò tich czasach, dlô nas daleczich, pisało sã ju wiele
(doch wiera całi dokôz A. Łajming je w ti tématice) ë są to
czasã dokôzë baro wôżné dlô naji kùlturë (jakbë chòc na pół
pisane w naji mòwie wspòminczi Mariana Majkòwsczégò Na kaszubskich
pustkach) ë wësoczé artisticzno. Równak trza ju òdińc z tegò
pòla, bò doch je jesz wiele taczich, co są nie rëszoné, dzéwczëcé.
Tedë, 24 III zawidniła deja „Zymkù” – òdińc òd wsë stôri,
jaczi më, młodi ju nie znómë, wsë sprzed ë pò II wòjnie, wsë,
co je ji ju dosc w naji lëteraturze ë pisac cos nowégò, nalezc
môl dlô swòjégò dëcha w taczich na przemiór sztôłtach jak
pòéticznô proza; pisac ò dzysdniowòscë, twòrzëc ùsôdzczi fantastné
abò òsadłé w mrochach strzédnëch stalatów. Pisac tak, abë
chòc w dzélu nafùlowac pùsté place w naji pismieniznie.
Òdińcé òd tematiczi łajmingòwsczi wsë (że tak rzekã, bò doch
je òna przédnim ùtwórcą tegò drôwù w lëteraturze kaszëbsczi),
nie znaczi, że chcemë téż òdrzëcëc najã rodną lëdowiznã, naje
pòwiôstczi, bôjczi, gôdczi, najich stolëmów, diôchłów, smãtków,
szalińców, bòrówców, czë krôsniãta. Nie chcemë òdińc òd ti
bòkadoscë. W kùńcu no w naju żëje ë wëzbëcé sã ji bëłobë jak
pòdcynanié kòrzeniów żëwégò drzéwa swiądë kaszëbsczi, co w
nas je. Mickiewicz miôł recht, że piesniô gminnô, chtërna
òsta òdrzuconô, zabòczonô, znaczëc mòże leno jedno – dësza
nôrodu zdżina. Lëdowizna je w naju ë falszëwé bëłobë nie słëchac
ji głosu.
Zymk to zéńdzenia, to ùdba zéńdzeniów młodëch ùtwórców kaszëbsczich,
co piszą pòwiôstczi, wiérztë, spiéwczi, gôdczi, szpòrtë, a
nawetka kritika lëteracką, filozófijné dokazë, czë tam jesz
co jinszégò. Karno to nie je zatchłé – kòżdi, chto mô chãc
przińc ë przeczëtac swòje dokazë, a pùzni je wëdac, je brateczno
witóny.
Czwiôrté pòtkanié, jak ju sã rzekło, òdbëło sã 23 strëmiannika
w zalë w sklepie w pùcczi mùzeji. Jizba ta ju lepi nie mògła
sã nadac na taczé zéńdzenia: scanë w dzélu bielóné, w dzélu
wëłożone kamama, w kòminkù òdżin, co rozwidniôł (razã z słabim
widã z lampë ë wësok pòłożonym môłim òknã) półsmrok.
Na zéńdzeniu gòscã bëł pòéta Jerzi Łisk. Słëchôł dokazów,
włącziwôł sã w gôdczi ò pismieniznie, a téż spòminôł ò dôwniészich
czasach, chòcbë ò tim, jak czédës, nota bene w ti sami zalë,
zeszlë sã młodi ùtwórce, żebë robic zéńdzenia taczé jak Zymkù.
Zeszlë sã leno rôz... .Szkòda.
Na jednym z pòtkaniów ùtwórcë doszlë do tegò, bë rôz, abò
dwa razë do rokù wëdawac zsziwczi z dokazama czëtónyma na
pòtkaniach. Ju mògã zapòwiedzëc, że ju za niedłëdżi czas wińdze
nowô ksążeczka Zymk. Z brakù dëtków bãdze to zbiérk, co w
nym ùkôże sã leno dzél ùsôdzków przedstôwionëch na trzech
slédnëch zéńdzeniach (z maja 2001, séwnika 2001 ë strëmiannika
2002).
W nowim Zymkù nalezą sã dokazë Rómana Drzéżdżona, Piotra Cëskòwsczégò,
Michała Piepra, Słôwka Fòrmellë, Maceja Dorau ë Grégòra Jarosza
Schramke.
Ju żëczã miłi lekturë, a terô, jakno przedszmaka tégò, co
czëkô czëtinca w sami ksążeczce, chcã dac tekst Rómana Drzéżdżona
z pòtkania ze strëmiannika 2002, napisóny na leżnosc Dnia
Białków ëùriwk pòéteczni prozë Michała Piepra Bôjkòwi spik
ò słuńcu.
G.J. Schramke
zaczątk
|