W sërcu Poznania, w jedny z kamieniców na
pełnym czaru Stôrim Rënkù je dosc òsoblëwô jinstitucëjô– Dodóm
Bretaniji. Òstôł òn òtemkłi w 1993 rokù, jakò brzôd wielolatnégò
wespółrobòcégò bretońskò – wialgopòlsczégò, zaczątkowónégò
w 80ëch latach ùszłégò stalatégò. Òrganama zakłôdczima prowôdzącyma
tã placówkã są gardë Pòznóń ë Rennes, departamént Ille et
Vilaine, Stowôra Ille et Vilaine - Pologne ë Fùndacëjô Pòznóń
- Ille et Vilaine.
Ta òrganizacëjô prowôdzy szerok ùdbóné ë bògaté dzejanié
kùlturalné, òswiatowé, je pòstrzédnikã w wëmianie gòspòdarczi
midzë òbéńdama.
Dzejanié kùlturalné mô za cél pòpùlarizowanié, rozkòscérzanié
òsoblëwi, celtëcczi kùlturë Bretaniji. Je realizowóné przez
bògati program stałëch ë cządowëch pòdjimiznów. W kòżdą strzodã
je projekcëjô filma francëskòjãzëcznégò w oridżinalny wersëji
jãzëkòwi, we czwiôrtczi są wëkładë, kòncertë ë wëstôwczi.
Czãsto są zéńdzenia Celtëcczégò Karna.
W kalãdôrzu rozegracëjów Pòznania werazno je widzec téż Dni
Kùlturë Francësczi, òrganizowóné latos ju dwanôsti rôz – òd
10 do 29 łżëkwiata. Przë ti pòdjimiznie Dodóm Bretaniji mô
wspiarcé gardowégò przédnictwa, Centra Kùlturë Zómk, Ùniwersytetu
jm. A. Micczewicza ë poznańsczëch licejów. Téatrë, wëkładë,
kòncertë òdbiwają sã nié blós w Pòznaniu, le téż w jinszich
– wikszich ë miészich gardach òkòlégò.
Ùdba wezdrzi pò prôwdze cekawò, rôczã!
Ale na òrganizowanim rozegracëjów nie kùńczi sã jejich dzejanié.
Bò téż zajimają sã edukacëją. Terô kòl 400 osób bierze dzél
w kùrsach francësczégò, hiszpańsczégò ë jitaliańsczégò jãzëka.
W Dodomie je téż bibliotéka ë wideòtéka. Je hénë kòl 5000
dokazów na wszelejaczé témë. Òsoblëwie je wiôldżi dzél namieniony
Bretaniji, ji historëji, kùlturze, geògrafiji ë lëteraturze.
Téż mòże dostac wiele cządników - òglowòfrancësczich, òbéńdowëch
– bretońsczich ë specjalisticznëch. Wideòtéka objimô zbiér
filmów ë repòrtażów. Dodóm prowôdzy téż wëdôwiznã, choc na
tim gònie ni mają jaż tak wiele zrobioné.
Gwësno mëszlisz so – drodżi Czëtińcu – czemù
òpisëjã francëską placówkã w Pòznaniu ë co to mô do czënieniô
z Kaszëbama?
Mie sã zdôwô, że ta jinstitucëjô mòże bëc wzorã ë bëlną ùdbą
dlô dosebny kaszëbsczi placówczi. Chòc nié òd wczorô mëszlã
ò stwòrzenim w Pòznaniu kaszëbsczégò emisariatu kùlturalnégò,
wiém, że robienié tegò w taczi skalë je dzysô niemòżlëwé,
przede wszëtczim z prziczin finansowëch. Dejadë mëszlã, że
zrealizëjã chòc part mòjich ùdbów, jeżlë ne dostóną wspiarcé
K-PZ, UG i UAM. Ale nie je mòjim zwëkã pisanié ò planach,
jaczé móm so òstôwioné na pùzni.
Dzysô za to mòże òbzerac La Maison de la Bretagne, żebë zesôdzëc
gò z môlã nóm wszëtczim bëlno znónym. Òd pôru lat je to sedzba
nôwôżniészëch òrganizacëjów kaszëbsczich (przédnictwò K-PZ,
redakcëjô Pomerani, Jinstitut Kaszëbsczi) kamieńca przë szasëji
Straganiarsczi 22 we Gduńskù, tak zwóny Dodóm Kaszëbsczi.
Na pierszi pòzdratk – place dosebné, ale jawerno– czësto jinszé.
Pòznańsczi Dodóm je òtemkłi dlô wszëtczëch – téż zwëkłëch
pilmónów, przëpôdkòwëch lëdzy, czë znudzonëch sztudérów bùmelëjącëch
pò Stôrim Rënkù. Jô béł jeden z nëch òstatnëch, a przëpôdkòwé
weńcé przez nisczé drzewiané dwiérze bëło baro brzadné. Naj,
gduńsczi Dodóm òd zaczątkù òdpichô domòfònã ë przëchôdô sã
tuwò blós le w pòwôżnëch célach – je to pòwôżnô jintitucëjô,
nié dlô turistów. Môlã dlô feflotów ë fòlkloru kaszëbsczégò
mô bëc Tawerna Mestwin, dze jednak przedpôłniama czësto nick
sã nie dzeje (ë ni mòże ò to miec do nikògò żalu!). Do Dodómù
Bretaniji wiedno mòże zazdrzec bez prziczënë, bez òrãdżi,
wiedno chtos chãtno pògôdô z nama ò lëteraturze, kùlturze
ë aktualnëch zachach w Pòlsce ë we Francëji. Je to mòżlëwé,
bò na 1im szose je bibliotéka.
Jeżlë chòdzy ò mie, mëszlã, że wzór taczégò dzejaniô ë fùnkcjonowanié
dëcht bibliotéczi, je zachą nôwôżniészą do naslôdowaniégò.
Jeżlë bëlno wdôrzã, pôrã razów ju bëło ò tim diskùtowóné westrzód
naju sztudérów. Nôwëższi je ju czas, żebë zrezalizowac tã
ùdbã!
Niechôj to mdze mój apel do przédnictwa K-PZ
ë Gduńsczégò Ùniwersytetu ò spólną robòtã nad realizacëją
ti ùdbë.
Lëteratura kaszëbskô (to je tekstë pò kaszëbskù ë ò Kaszëbach)
je to ju pôrã tësący titlów ë wcyg e jich corôz wicy. Ë czéj
Mùzejô Pismieniznë ë Mùzyczi Kaszëbskò-Pòmòsczi we Wejrowie
je mòże dobrim placã żebe je brzątwic, to je czësto lëchim,
czéj chòdzy ò dostãp czëtińców do nëch. Wejrowò je wcyg (przë
wszëtczich terëczanëch mòżlëwòtach transpòrtu z Trójgardu)
dosc dalek òd Gduńska, a warënczi lokalowé MPiMK-P dërch nie
dozwôlają mù na zòrganizowanié dobri czëtelnie ë wëpòżëczalnie.
Ùdbów na kaszëbską bibliotékã je wiele– niedłëgò gduńsczi
ostrzódk Pòlsczi Akademiji Nôuków zbògacy sã ò nowi bùdink,
mòże tu bë sã nalôzł plac dlô „wëdzélu kaszëbsczégò”? A mòże
òna pòwstónie dzãka starze UG? Stwòrzenié taczégò placu, to
je wiedzec, są zachtné kòsztë, ale mòże je zmiészëc przez
ùrzidzenié sztudérów (na karna tipù Pomoranijô, Òdroda mòże
czasã rechòwac!) ë wespółrobòtã z wëdôwiznama, nawetka przez
starã ò wpisanié nowégò placu na lëstã biblioték òbjitëch
przëwilejã egzemplôrza òbrzëszkòwégò. (Przë òrãdze– na ti
lësce dërch ni ma MPiMK-P we Wejrowie!!!) Wiôlgô bë bëła wôrtnotã
taczi bibliotéczi– dlô nôukòwëch prôcowników, sztudérów, badérów,
lubòtników ë wszëtczich, jaczi bë chcelë czegòs sã doznac
ò Kaszëbach. Dzysô grãdo je dostac jinfòrmacëje z tegò zôkresu,
choc wiele pòmôgają jinternétowé serwisë, jaczi mają w se
corôz wicy dërżenia ë corôz wiy warkòwòtë (mëszlã przedë wszëtczim
ò starnie Zasoby Kaszubsko-Pomorskich – www.zk-p .pl
i Kaszubskiej Stronie Informacyjnej - www.kaszubia.com).
Zôstnô bëlnô ùdba bretończików to Dni Kùlturë Francësczi
ë Dni Bretaniji. Przëjimają ne fòrmã oglowòdostãpnégò ë wërazno
widzalnégò festiwalu. Przez Pòznóń przechôdô dënëga celtëcczich
piesniów, tuńców, téatrowëch sztëk. Ë to wszëtkò dalek òd
tatczëznë tegò òsoblëwégò lëdu – ju òb pôrãnôsce lat! Czë
w Gduńskù ni mòże òrganizowac Dni Kùlturë Kaszëbsczi – mómë
potrzébné zapleczé jintelektualné, mùzyczné, kùlturowé ë lokalowé
– niżódnëch przeszkód! A że Kaszëbi rozmieją ë czëją dëcha
taczëch masowëch rozegracëjów – to ju wiémë – chocbë le na
przëmiarze Zjazdów Kaszëbów-Banë Transcassubia. Czéjbë do
nëch zjazdów, rozriwkòwëch, dodac përznã kùlturalnëch wëdarzeniów
- kòncertów, wëkładów, filmów czë téatrów, ë zrobic to wszëtkò
w òdwieczny stolëcë Kaszëbów – òd razu më bë mielë dosc cekawëch
atrakcëjów na pôrã tidzeniów!
Gôdóm to dërch wcyg, że Kaszëbi są za môło medialny, że nas
na òglu ni ma widzec. Dzãka temù ùcwiedzómë le zdanié, że
naja kùltura ë jãzëk znikają, a më jakò nôród jesmë skôzóny
na wëmarcé. A ùdbë na miónã tegò stónu są czasã tak prosté,
że nic le pòdcygnąc rãkôwë ë kùreszce wzyc sã do robòtë! A
tegò so ë nóm wszëtczim żëczã!
Miklosz A. Bòrzëszkòwsczi
zaczątk
|
