| Czéj bë wa chca òd zwëczajnégò Czecha sã dowiedzec, dze
są Kaszëbë, pewno bë wóm rzekł, że òn słowa Kaszëbë nigdë
nie czuł. A kò kaszëbizna je mòwą słowiańską ë baro blëską
jãzëka czesczégò. Stosënczi czeskò-kaszëbsczé jistnieją ju
òd strzédnowieczô. Kò kòżdi Czech znaje białkã naszégò króla
Karla IV., Elżbiétã Pòmòrską, chtërna bëła znónô ze swi wiôldżi
sëłë. Chtos bë sã mógł pëtac, czemù Czech, chtëren mô ani
przodków ani krewnëch z Kaszëbów ùczi sã pòmorsczi mòwë, taczégò
môłégò miészëznowégò jãzëka.
Dzysészé czesczé towarzëstwò zdrzi głównie na zôpôd ë dlôtégò
nie widzy tak blisczi kùlturë. W szkòłach nóm ò kaszëbiznie
nic nie rzeklë, ale w jaczés ksãżce ò mòwach swiata jem jã
nalôzł ë namiszlôł sã nad tim, jakô je to mòwa a dze sã ji
ùżiwô. Ò kaszëbiznie wiedzelë kò czesczi slawiscë 19égò stalatégò,
jak P. J. Šafařík, chtërny gôdelë ò jedny mòwie słowiańsczi,
chtërna mô czile dialektów. Kaszëbiznã nazéwalë gwarą mòwë
polsczi.
Przez czëtanié historicznëch pòwiôstk ò plemiach słowiańsczich
jô nôszedł ju jakò ùczéń szkòłë spòdlëczny swiat Połabsczich
Słowianów ë wiele lat pózni mie pòczãła cekawic jich mowa.
Jô doszedł swiądë, że téż kaszëbizna mô nie môło tëch archajicznëch
znanków, chtërne są ju w jãzëkù połabsczim (ë łużëcczim).
A pózni jem prosto przëszedł do Biblioteczi Słowiańsczi w
Pradze ë szukôł hasła Kaszëbë ë kaszëbizna. Tak jô pòczął
pòżëczac so ksążczi ò kaszëbiznie ë pò kaszëbskù.
Czëtanim sã człowiek mòże wiele naùczëc, ale czãsto sã zdôrzô,
że czéj rozmiejesz, nie pamiãtôsz wszëtczé ne słowa, bò nie
czëjesz pòtrzebë. Dlôte sã mie zdało wôżné zwarcëc ùwôgã na
zwãkowé zmianë, dzãka chtërnym sã mòże ùtworzëc kaszëbsczi
akcent. Ale le to nie sygnie. Człowiek sã mùszi nôuczëc téż
wiele òd razu słowów ë wërażeń. Ë to je jesz dlô mnie baro
trudné ë dlôtégò sã wiedno redëjã, czéj mie w głowie òstónie
jaczés òsoblëwé kaszëbsczé słowò.
Wôżną sprawą je, że żódnô mòwa nie wisy w pòwietrzu, ale
je jaczims kluczã, chtëren człowiekòwi mòże òtemknąc dëcht
nowi swiat kùlturë. Téj widzymë, jak malinkô je nasza znajomòsc
swiatowi kùlturë. Ë tak jô dopiere terô pòczinóm òdkrëwac
bògactwò kùlturë pòmòrsczi, timczasã teòreticzno.
Vladislav Knoll, Praga
zaczątk
|
