| 
Dokazë Michała Piépra, a dokładno dzél dokazów, żesmë ju mielë
òd jaczégòs czasu leżnosc czëtac ë òczarzac sã nima. Tam-sam
ùkôzowa sã, jakbë sniegùlka, jakôs jegò wiérzta czë pòwiôstka.
Piéper wësélôł na kònkùrsë, zajimôł wësoczé placë ë béł drëkòwóny
w cządnikach (na przemiór w Pomerani). Przëjeżdżôł na pòtkania
Młodëch ùtwórców kaszëbsczich „Zymk” ë czëtôł, a wiedno to,
co miôł przedstôwione bëło dobre, miało to cos, tegò dëcha,
co malowałë w człowiekù òbrazë ë czëcowé ùstawë. A czéj gôdało
sã z nim ò swiece, żëcym, mëslach, snieniach, lëdzach zwëczajnëch,
prostëch czë méstrach, jegò mòdré òczë rozwidniałë sã jaczims
widã, mòcą, ë bëło czëc głãbią jegò dëszë, a w mëslach wstôwało
przekònanié, że to je pòéta, prôwdzëwi pòéta, co czëje swiat
ë mô téż swiat w se. Ë òn, nen pòéta, kùreszce dôł nama pierszi
zbiérk wierztów.
Rôz, w gòdnikù to bëło, jesma jachalë z Piéprã
pòdgardową baną. Noc ju cemna òkrëwa swiat. Pò gôdce, co za
baro sã nie cygnëła, nasta cëszô. Òbaji, zmarachòwóny pò całim
dniu chòdzeniégò pò szkòłach, co jesma w nich mielë kaszëbsczé
prelekcëje, bëlë më ju bez chãcë ë chwatu do gôdczi. Bana
jacha. Piéper wzerôł za òkno, w noc. Narôz òbrócył sã do mie,
wezdrził tak jakòs z zamëszlenim ë rzekł: „Czë të, Grégòr,
tak wzerającë w rozwidnioné widã òkna nie zamëszlôsz sã nad
tima lëdzama, co tam żëją? Co tam terô mòże sedzą przë wieczerzë?
Nie zamëszlôsz sã nad tim, co sã dzeje w jich dëszach, co
mëszlą?”
Taczi je Piéper, takô téż je jegò pòézëjô ë
proza. To wanoga pò mëslach, pò swiece mësli. Ë wiele razy,
a òsoblëwò w przëpôdkù pòézëje, je to takô wanoga, jak tedë
ta réza baną – mało w ni farwów redosnëch, smiéchù, wiele
za to jaczégòs smãtkù, zamëszlenia, nocë jeseniowò-zëmòwi.
Taczi w wioldżim dzélu je téż zbiérk Wanoga pò mëslach. Z
tim, że je òn bòkadniészi wielezortowòscą wiérztów, tématiczi,
ë temù wierã przënosy na mësl topiczné ju pòwiedzenia – ògród
nafùlowóny różnégò zortu kwiatama. Ale nen ògród Piépra je
jinszi niżle jinëch pòétów – kwiôtë, co w nim roscą są baro
widzałé, snôżé, ale snôżoscą czôrny różë. Są piãkné, le piãknoscą
òczów, co z łizą zawisłą na rzãse smãtno ë teskno zdrzą w
dôl. Czasã téż, jak ta róża, mają kòlczi, co ból mògą przëniesc.
A czasã tak pôchną, że lecy sã na skrôwk snieniégò ë jawë.
Ògrodu tegò kwiôtë to kwiôtë miłotë, smiercë, mëslów ò nôdzëji
ë strachù, niewiarë w se, ò Bògù, ò lëdzach. Kwiôtë zapëtaniów,
jaczégòs nieùbëtkù, miru, wiesołoscë (rzôdkò), ë tegò, ò czim
ju bëło pòwiedzóné: tesknicë, smãtkù, zamësleniégò, a téż
jaczés cëszë.
Nie wiém, czemù nen ògród Piépra, mimò, że tak
wiele w nim tesknicë, tak wcygô. Czemù chce sã bëc w swiece
jegò wiérztów. Czë temù, że je tam téż wiele tegò dzywnégò
ùbëtkù, nierealnotë, sniéniégò? Czë temù, że kôże nama stanąc
na sztót ë zamëslëc sã, na przemiôr, nad zymkã czë smiercą?
Czë temù, że je òn jinszi òd tegò najégò swiata nafùlowónégò
zëmnotą dlô losu jinszégò człowieka, złem, òbarchniałą gòńbą
za dëtkama? Nie wiém. Cos dejade, co je w ògrodze Piépra,
pòcygô mie.
Rzeknąc cos jesz mùszã. Nen artikel miôł w ùdbie
bëc recenzëją zbiérkù Wanoga pò mëslach, ale tak sã stało,
że ją nie je, bò recenzëjô bë mùsza m.jn. nalézc słabë starnë
wiérztów ë bë mùsza bëc barżi òbòjãtnô. A jô nie szëkôł przë
czetanim félów, le czerpôł z tich dokôzów to, co je wôrtné
– dëcha, swiat, snôżosc. Nie szëkôł jô téż wëjimków, bë nie
tracëc tegò, co we mie, co w mòjich mëslach sã rodzëło. Ë
tak jô nôpisôł cos òd se, na gòrąco, czéj ju noc ùspiła swiat,
a czemù po napisaniu, pò sztótã próbë przëpasowaniégò do czegò
bądz dôł jem w mëslach miono – mòjô wprowôdnô gôdka do zbiérkù.
Ë niech tak nen artikel bãdze òdebróny.
Na kùńc tich rozmëslaniów jesz jeden ùmëslënk.
Czej czëtało sã dokôze Piépra pòcëckóné pò cządnikach ë Zymkù,
nierôz rodzëło sã pëtanié: „Jakô je reszta? Czë téż tak dobrô,
z taczim dëchã? Czë czasã to, co terô czëtôm, nie leno jednym
z niewielnëch kwiatów westrzód zelësków, jedną z niewielnëch
perlów w gnojowiszczu”?
Ju nie prażã òdpòwiescë, a żdóm z niedoczekałoscą
na jaczi zbiérk dokôzów prozą, tą jegò pòéticzną prozą.
Jôbard
zaczątk
|
