8 (20) / 2002

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• De jade je !
• Szôlony tuńc
• 30 Lat Mùzeji Zôpôdno-Kaszëbsczi
• Chto mdze terô rządzył wejrowską mùzeją ?
• Prawa nôrodnëch miészëznów

Krzëwim òkã…:

• Słowôrzk Rësznotë Kaszëbsczi

Wiele smiéchù...

• 'Taći dlëđi đibći ćij!' ë 'Majkel Dżeksón'

Kùltura:

• Fif z Kùtinã razã w Pùckù
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia. (2/2)
• Promòcëjô „Wanodżi pò mëslach”
• Ze słowôrza Zëchtë

Drama:

• Kaszëbsczi strój

Janusz Kòwalsczi - KASZËBSCZI STRÓJ
Spiéw, damienny tuńc, wënagòliszcze

Òsobë:

KAWALÉR
PANNA
KNÔP
CHÓR DZÉWCZÃTÓW (w nim midze jinszima DZÉWCZÃTA I, II ë III)
CHÓR CHŁOPÓW (mòże téż to bëc jeden CHŁOP, nie za młodi, abò dwùch).
KASZËBSKÔ KAPELA (skrzëpczi, klarnet, basetle, bùrczybas ë pùkadła taczé jak diôchelsczé skrzëpczi; ni ma armòniji)

Cos dlô reżisera

(ò strojach ë ò aktorach)
PANNA òbùtô je pò kaszëbskù z tim, że dwie sëczenczi, nie równy dłëgòscë, są (jedna z lewégò, drëgô z prawégò bòkù) rozcãté ë związóne blewiązkama; na ji głowie téż je blewiązka związanô pòd brodą w kòkardã, a téż czepc. Ji piersnik ë bùksczi przëstrojają, przëpiãté zôtrzôskama, kaszëbsczé wëszëwë – dwa na piersnikù, trzecy na bùksówkach.
KNÔP nie mòże bëc niższi jak PANNA.
CHÓR DZÉWCZÃTÓW (midze jinszima DZÉWCZÃTA I, II ë III) òblokłi je w proste sëczenczi, krótsze jak ta PANNË, a téż w szeroczi bluzeczci. DZÉWCZÃ III lepi jakbë bëła censzô niżle PANNA.

Jesz kąsk didaskaliów

Niedalek rampë z lewi starnë stoi CHÓR CHŁOPÓW. Jeżle dejade je to leno jeden CHŁOP, sedzy w zeselu taczi jaczis zmùdzony, zmarachòwóny. Z prawi starnë stoi KAPELA. W drëdzi linie barżi pò prawi stoją: PANNA ë KNÔP. Kąsk dali w tił binë, na westrzódkù je pòłożony ZBÓN, a w nim CÉRZNIÉ (psenka, drzón, dzëwô róża). Jesz dali w głãbiã binë, z lewi starnë stoi wiésznik, a z prawi CHÓR DZÉWCZÃTÓW, ùstawionich jakbë kòlumna wòjska zdebkò ze skòsa do òśczi binë.
W piérszi rydze ti kòlumnë stoją DZÉWCZÃTA I, II ë III, za nima jinsze, a jesz głãbi miast brutków mòże bëc malënk, a na nim nieskòńczenié dłëdżé rydżi dzéwczãtów. Miast malënkù je mòżno zrobic jegò projekcjã na ekranie zawieszonim z tiłu ù górë, bë dało to doznanié głãbi òbrazu.


Scena 1

KAWALÉR

Wchôdô z lewi starnë. Je òblokłi w szôrk (1) , na głowie mô rëbacką kapùzã, w rãkù trzëmô leszczënowi szlig. Pòdchòdô do wiésznika, scygô kapùzã (pòd nią miôł jesz òbùte zëmòwą mùcã, co jã dopiérze terô je widzec) ë wiesza jã na nim. Pòtémù scygô mùcã ë téż wieszô jã na wiesznikù. Spiéwô na melodiã Kaszëbsczégò Alfabetu ë leszczënowim szligã pòkazëje òbiektë, ò chtërnich spiéwô.

To je mùca, to je pùza (2), to je naszkô jazgùlka (3).
To rëbackô je kapùza, a to całô piãknuszka

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Spiéwają tak, jakbë òdpòwiadałë KAWALÉROWI na melodiã refrenu Kaszëbsczégò Alfabetu. W spiéwie wspòmagô je KAPELA, chtërna ju do kùńca bãdze grac refrenë.

To całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

Scena 2

KAWALÉR

Spiéwô ë wskazuje leszczënowim szligã rzeczë. Piérsze dwa taktë z przëstónkama, dalszé zwëczajno.

To je czepc, tu je płëc (4), to są cérznié, biôłé lica.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak w ùszłi scenie.

Cérznié.
Biôłé lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA pòwtôrzô refren, nawetka jeżle trza to wiele razë (dali w sztëce tak samò). W tim czasu PANNA scygô czepc, KNÔP gò bierze, tuńcëje z nim do wiésznika ë zawiesziwô gò na nim.

CHÓR CHŁOPÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 3

KAWALÉR

Spiéwô tak ja w ùszłi scenie. Takt òstatni z przëstónkã.

To je paja (5), to je nóżka, to panieńsczi je szërtuszk (6).

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak rëchli.

Panieńsczi to szërtuszk. Paja, nóżka, cérznié.
Biôłi lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA pòwtôrzô refren. W tim czasu PANNA scygô szërtuszk, KNÔP gò bierze, w takt melodëji tuńcëje do DZÉWCZÃCA I ë jakbë ją òblôkô w nen szërtuszk. Òna dejade szërtuszka nie wiąże, le pòdtrzëmùje z dwùch starnów.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 4

KAWALÉR

Jak rëchli.

To je liwk, to je tiłk, a to farwnô blewiązka.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak rëchli.

Liwk, tiłk, blewiązka.
Panieńsczi to szërtuszk. Paja, nóżka, cérznié.
Biôłé lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA pòwtôrzô refren, a w tim samim czasu PANNA scygô liwk ë òdwiązëwô blewiązkã. Pòmôgô ji w tim KNÔP, a pòtémù dwakroc tuńcëje do DZÉWCZÃCA II, wkładô ji liwk na remiona, a blewiązkã na głowã.

CHÓR CHŁOPÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 5

KAWALÉR

Jak wëżi.

To je szëja, to je zbón, to panieńskô sëczenka.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak wëżi.

Szëja, zbón, sëczenka, liwk, tiłk, blewiązka.
Panieńsczi to szërtuszk. Paja, nóżka, cérznié.
Biôłé lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA pòwtôrzô refren. W tim czasu PANNA òdwiązëwô blewiązczi nôpiérwi òde piérszi sëczenczi, pòtémù òd drëdżi. KNÔP w taktë melodëji pòkòleji je z ni zebùwô, dwakroc tuńcëje do DZÉWCZÃCA II ë jakbë ją w nie òbùwô). Òna dejade nich sëczenków nie zawiązëwô, le pòdtrzëmëwô z òbù starnów.

CHÓR CHŁOPÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 6

KAWALÉR

Jak rëchli.

To je pòpleck (7), to je ùzémk (8), a to całô kòszëla.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak rëchli.

Pòpleck, ùzémk, zgło (9).
Szëja, zbón, sëczenka, liwk, tiłk, blewiązka.
Panieńsczi to szërtuszk. Paja, nóżka, cérznié.
Biôłé lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA jak rëchli, a w tim czasu (w ritmë melodëji) PANNA òdwiązëwô blewiązczi dekòltu kòszlë, KNÔP pòdchòdzy do ni ë zesëwô kòszlã z ji remion. Przëòdzéwk spadô na zemiã, PANNA robi krok w starnã KAWALÉRA, KNÔP pòdnoszi kòszlã ë tańcëje z nią do DZÉWCZÃCA III. Òna ùnoszi rãce do górë, a KNÔP jã òbuwô. Kòszla przëkrëwô ji całi dotëchczôsny òbleczënk – niekaszëbską sëczenkã ë bluzkã.

CHÓR CHŁOPÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 7

KAWALÉR

Jak rëchli.

To kaszëbsczé są wëszëwë.

CHÓR DZÉWCZÃTÓW

Jak rëchli.

Kaszëbsczé wëszëwë. Pòpleck, ùzémk, zgło.
Szëja, zbón, sëczenka, liwk, tiłk, blewiązka.
Panieńsczi to szërtuszk. Paja, nóżka, cérznié.
Biôłé lica, czepc, płëc, to całô piãknuszka.
Rëbackô kapùza, mùca, pùza, jazgùlka.

KAPELA jak rëchli. KNÔP pòdchòdô do PANNË ë zriwô z ji piersnika (przypiãti zatrzaskama) jeden haft, tuńcëje z nim do DZÉWCZÃCA III ë szpileczką przypinô gò do ji kòszlë na wësokòscë piersë. Pòtémù wracô do PANNË ë zriwô ji drëdżi haft. Robi to tak, że ùriwô sã remionczkò òd piersnika. Piers dejade sã do kùńca nie òdkrëwô. KNÔP drëdżi rôz pòdtańcowùje z haftã do DZÉWCZÃCA III ë przypinô gò do kòszlë, tam gdze drëgô piers. Jesz rôz przëtańcowùje do PANNË ë zriwô z ji bùksczi trzëcy haft, z chtërnim pòwracô do DZÉWCZÃCA III ë przipinô gò... tam gdze trza.

CHÓR CHŁOPÓW
A co dali, a co dali, a co dali je?

Scena 8 (finôł I)

PANNA

Ji òbleczenim są ju terô leno bótczi, piersnik ë bùksczi. Spiéwô na mëlodëją „Marëszczi”. Na kùńc spiéwczi trãpie nóżką (tak z żëcim).

Dali to, dali to nie je kaszëbsczi strój.
Dali to, dali to kùpił mùlk z GS-ù
[: Pôrã dëtków dôł :] wëzdrzã jak princesa.

KAWALÉR pòdchòdô do PANNË ë òkriwô ją swòją peleriną. Òdchòdzą z binë.

Scena 9 (finôł II)

KNÔP ë CHÓR DZÉWCZÃTÓW są w półceniu. Terô wid jich pòmalińkù rozwidniô.
KNÔP tuńcëje (w ritm refrenu Kaszëbsczégò Alfabetu, co gò grô kapela), scygô z DZÉWCZÃCA II sëczenczi, liwk ë blewiązkã, z DZÉWCZÃCA I szërtuszk, a z wiésznika czepc. Pòdtańcowùje do DZÉWCZÃCA III ë òbùwô ją w ne ruchna. W czase òbleczaniô DZÉWCZÃ III przesuwô sã do westrzódka binë. Ji plac zajimô dzéwczã z nôstãpné rydżi kòlumnë chóru.

DZÉWCZÃ III

Òblôkłô jak DZÉWCZÃ na zaczątkù dramë. Spiéwô na melodëjã „Marëszczi”:

Terô jô, terô jô! Chto ùskòczny mie
Wënagòcëc chce? Chce?

Zawiesëna

Zeza zawiesënë wëchòdô KAWALÉR òblokłi pò kaszëbskù (ale bez pelerynë) ë z zamëslenim gôdô:

Żëcé jidze wiedno wkół.
Skòrno jem jedną wenagòlił,
A ju drëgô parłãżnicą je,
A ju za nią ùrma jich...

Świat sã krąci wiedno wkół...

Czedë KAWALÉR gôdô czwôrtą wiérztã, z prawi starnë zawiesënë ùkôzëwò sã dekòracëja – niekùńcząca sã kòlumna dzéwczãtów.

Kùńc

zaczątk 


(1) Pelerina, zarzëtnica
(2) Mùnia òkrãgło, dobrze sã wëzdrzącô; lica jak miesąc.
(3) Dzéweczka, co letëchno pòpłakëje, skòli; pieszczotliwie je mòżnô téż tak nazwac starsze dzéwczã.
(4) Płëc, w liczbie mnodżi płëca; je tedë widzec, że tu chòdzy ò òrgan do òddychaniô, a nie, jakbë sã niechtërni pòmëszlëlë, ò ôrt człowieka.
(5) rãka
(6) fartuszk, zotkùszk
(7) Górny dzél kòszlë.
(8) Dolny dzél kòszlë.
(9) W stôrodôwny gôdce kòszla