|
Òpi ë wieszczi - dzél 2
Czédë ùmarłi zdradzôł sã symptomami wieszczégò abò òpiégò
(czerwòno gãba, lëbòta cała, etc.) jesz przed pòchówkã wkłôdalë
mù do zarkù kartka wërwônô z ksążeczczi do nôbòżéństwa z òderwanim
„jamen”, abò kawaùszk sëcé. Niełôp tak òpatrzoni nie wëłażëł
na zemiã, bò dërch béł zajãti: abò wcyg czëtôł mòdlëtwa ë
ni mógł ji skùńczëc bez to wërwóné „jamen”, abò rozplątëwôł
sëc, co mù za chùtkò nie szło, bò na rok ùdawało mù sã leno
jedno òkò rozwiãzëc. Jinszim spòsobã na niegò bëło włożené
mù pòd jãzëk drobnégò dëtka, kawła cegłë, abò wrzucenié do
zarkù zôrnów makù. Ùmarłi tak dłëgò nie starôł są wëlezc bùten,
jaż nie wësusôł wszëtczégò metalu z dëtka, nie rozpùscył ti
cegłë, abò nie zżwôł makù. A nie bawiło to sztót. Czasã téż
kładło sã zmarłégò mùnią do spòdkù zarkù, abë nie mógł nazlezc
drodżi do wsë. Zdarzëwało sã, że ledzë, co szlë za trëmą taczégò,
co òstôł òpatrzoni, mielë zôkrëté twarze, abë nen jich nie
pòznôł ë nie wrócył za nima do wsë. Bez mała wiedno pòmëszleniowiémù
ò bëcé wieszczim, abò òpim kładło sã pòd pòchë ë brodã krziżyczi
zrobioné z òsczi, abò z gromnicë.
Jak mòcno bëła wiara w niełôpów, pòkazëją nama sami lëdzë,
co tedë żëlë, a chtërni przódë smiercą gôdalë: „Jak jô rôz
ùmrzã, té mie dobrze òpatrzta, żebëm nie darwôł chòdzëc i
lëdzi zabierac, kò më jesmë z té krwi, co to chòdzą pò smiercë”
(Zëchta, Słowôrz ..., t. II).
Dejade jeżle ju stało sã, że òpi abò wieszczi bùszowôł na
zemi ë niósł smierc, bëła na niegò leno jedna rada – ò północë
jisc na smãtôrz, òdkòpac zark, òtwòrzëc gò (czãsto òkôzëwło
sã, że ùmarłi w nim sedzôł), ùtnąc strôszkòwi głowã (kòsą,
a jesz lepi ridlã) ë włożëc ją midzë nodżi. Jeżle temù, co
coł, nie ùdało sã głowë niełôpa òd jednégò razu zerwac z szëji,
abò przëlãkł sã ë ùcëkł, minùtë jegò żëcégò bëłë pòrachòwôné
– wieszczi, czë òpi jemù scynął głowã. Zle téż z tim bëło,
chtëren szedł zabic ùmarłégò ë na nieszczãscé pòtkôł gò pò
drodze. Niełôp rozdzerôł gò na flëdrë. Je wôrt dopòwiedzec,
że z jarcheologicznich badérowaniów zwëk òberzniãca ùmarłim
głowów ë kładzenia jich midzë nogama je znóni ju w IV stolaté
naji erë.
Na kùńc bë trza dodac, że w pracë Ò. Kòlberga (Dzieła wszystkie,
t. XXXIX, Pomorze), je napisôné, że wedle wiarë lëda, krew,
co wëpłënie przë scãcu głowë wieszczémù trza dac do wëpicu
chòrémù, co gò nen niełôp mãczëł. Gôdô ò tim ë Zëchta (Słowôrz...,
t.III), chtëren jesz dopòwiôdô, że òkróm chòrim dôwało sã
jã na wszëlczi wëpódk zdrowim. Krew ta, to tak do kùńca nie
bëła leno błogòsławienim, bò chòc lëczëła, niosła za sobą
grozbã, że dzecy tich, co jã pilë, ùrodzą sã ze znankama wieszczich
czë òpich.
Dzysô, w erze elektroniczi ë kòmpùtrów nicht ju wiera nie
wierzi w tich najich ùrzasnich strôszków. Ji. Trojanowskô
ë R. Òstrowskô w „Bedekerze kaszubskim” (mëszlã, że za Zëchtą)
nôpisałë, że wiara w te niełôpë bëła żëwò do lat 30 – tich
(20. stalatu), a „Ostatnią dekapitację nieboszczyka zanotowano
tu [na Kaszëbach – przyp. G.J.S] w połowie ubiegłego stulecia”.
Trza dodac, że chòdzy ò pòłwã 19. stalata. Jô na to leno pòwiém
to, że żem czuł, że w latach 20- stich 20. stalata, zdôrzëło
sã, że jednémù ùmarłémù òsta zrobionô „dekapitacja”.
G.J.Schramke
zaczątk
|
