1 (22) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Pòlskô w EÙ,Kaszëbë w EÙ
• Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszość niemiecka w Polsce boją się Kaszubów i Ślązaków?

Kòmentarze:

• Në, téj je ju ùdba!

Nié le Kaszëbë:

• Znaczenié médiów w rozwiju mòwë

Kùltura:

• Kòlãdë w wejrowsczi Mùzeji
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia
• Ze Słowôrza Zëchtë

Lëteratura:

• A. M. Bartkòwskô - wiérztë

Drama:

• D. Matyjasik - Co sã dzeje w Betlejemie ?

Në, téj je ju ùdba !

Projekt ùstawù ò etnicznëch ë nôrodnëch miészëznach ë òbéńdowim jãzëkù chòc nie nazéwô Kaszëbów miészëzną – co sã nie widzało wielu dzejôrzóm, jaczi nie chcelë bëc miészëzną we gwôsnym kraju, dôwô dosc tëli prôw Kaszëbóm, żebë zagwësnic kaszëbską juwernotã. Prawa te są równo z prawa etnicznëch miészëznów. Dostóniemë téj prawò ùczbë we szkòłach pò kaszëbskù, ùmôlowaniô tôflów z nôdpisama pò kaszëbskù we wsach, gardach ë na ùrzãdach. Ùrzãdnik mdze mùszôł téż rozmiec pò kaszëbskù gadac. Pòlsczi rząd mdze dofinansowòwôł kaszëbsczé cządniczi ë jinszé média. Prócz tegò w òglowim systemie państwòwëch médiów – w rediu ë telewizëji mdze zagwësnioné wicy programów pò kaszëbskù.

Arkadiusz Golińsczi, czerownik Bùra Zôrzãdu Kaszëbskò Pòmòrsczégò Zrzeszeniégò:

Nowi projekt ùstawù ò miészëznach etnicznëch, nôrodnëch ë jãzëkù regionalnym òstôwiô Kaszëbóm dzysdniowé prawa do zachòwaniégò swòji kùlturë a òsoblewie zagwësniwô sprawë zwiãzóné z kaszëbsczim jãzëkã. Jidze ò jegò ùczbã w szkòłach, a téż pòsługòwaniã sã nim nié blós w domôcym żëcym. Jô jem za chùtczim przëjãcym negò ùstawù. Móm nôdzejã, że nen projekt mdze na tëli kòmpromisowi i przeńdze całi cykel ledżislacëjny.

Tomôsz Fòpke, wice bùrméster Żukòwa, pòéta ë kòmpòzytora:

Prawné ùmòcnienié jãzëka kaszëbsczégò je pòspòdlim zachòwaniô naszi kùlturë. Chcemë miec starã ò to, żebë statùs prawny Kaszëbów bëł zagwësniony- bez tegò dali mdzemë blós le folklorã, zortã pòlaszëznë. Najim òbrzëszkã je biôtkòwac ò swòje. Jakno òbëwatelama Pòlsczi, chtërny płacą pòdatczi- przënolégô nama wspiarcé finansowé Państwa.

Dr. Tomasz Wicherkiewicz, (Ùniw. Pòznansczi), znajôrz socjolingwisticzi, zajimô sa kaszëbizną òd wielu lat. Pùblëkùje òni przede wszëtczim w cządnikach pòlsczich ë frisczich.

Zaproponowana przez Rzad RP wstepna wersja Ustawy o mniejszosciach etnicznych i narodowych i jezyku regionalnym wydaje sie po pobieznej analizie doskonale uwzgledniac specyfike zarowno etnosu Kaszubów, jak i problematyki etniczno-jezykowej w regionie. Opierajac sie na przykladach z innych krajow europejskich (przede wszystkim na precedensie jezyka dolnoniemieckiego, Plattdeutsch, w prawodawstwie niemieckim), projektodawcy Ustawy zdecydowali sie odroznic zdecydowanie sytuacje Kaszubow i ich jezyka od pozostalych mniejszosci. Choc podzial na mniejszosci narodowe i etniczne w dalszym ciagu pozostaje ambiwalentny, to w kontekscie sprawy kaszubskiej przestaje on odgrywac znaczaca (czytaj: konfliktogenna) role. Na takim rozwiazaniu kaszubi, a zwlaszcza polityka jezykowa na Kaszubach. moze tylko skorzystac. Pomysl oparcia sie na terminologii z Europejskiej Karty Jezykow Regionalnych lub Mniejszosciowych przy tworzeniu nowego ksztaltu Ustawy wydaje sie trafny i otwiera byc moze droge do przyszlego nadania podobnego kaszubszczyznie statusu jeszcze byc moze dwom regiolektom w RP: slaskiemu i goralskiemu.

Mark Kwidzińsczi, Kaszëba mieszkający w Hambùrgù:

Dzywné sã mòże wëdawac, że naczinô sã terô tak wiele gadac ò tim, że Przédnô Reda K-PZ przëjãła ùchwałã w sprawie jãzëkòwi pòliticzi ë prôwnégò statusu Kaszëbów. Tak pò prôwdzë to nie ma ò czim gadac - lepi pózno jak za pózno. Ceszã sã równak, że sã chtos zrësził ë pòjachôł do Warszawë z prosbą ò wcygniãcé naju na lësta etnicznëch miészëznów. Bë bëło gwës jesz bëlni, czejbë szło lëdzóm, jaczich wëdowiédzô ò naji apartnoscë nie je za wielgô, wdarzëc përznã z naji historiji, nawetka slédnégò stalatégò. Pòmògło bë to gwës jima naju lepi zrozmiec.

Stanisłôw Kruszënsczi, ùdbòdôwca kòntaktów kaszëbskò frisczich ë przedstôwca Kaszëbów w Néderlandach:

Europejskô Kôrta Môłëch Jãzëków z 22 czerwińca 1992. òsat do kùńca 1993. rokù pòdpisónô przez 12 krajów. Néderlandë na przëmiôr zagwësniłë dlô frisczégò jãzëka Holandia ùjawernic 48 artiklów Kôrtë, tikającëch szkòłowiznë, władzów adminystracëjnëch, pùblicznëch słëżbów, médiów, kòlturalnégò dzejaniégò, żëcégò gòspòdarczégò ë zdrëszënowégò. Toje wiedzec, że midzënôrodnô kònwencëjô je zarô za Kònstitucëją a nade zwëkłima ùstawama, ë pò ratifikacëji ni ma nót tegò ùchwalac jakno ùstôw. Sygnie, że Pòlskô zobòwiąże sã jak Néderlandë do le blós nëch 40 artiklów Kôrtë ë przindnota Kaszëbów mdze we wikszoscë zagwësnionô. Òsoblëwie czéj sami czãsto nie wiémë chto më jesmë – miészëzna, grëpa etnicznô czë nié…


Na Jinternece nigdë ni môsz
wszëtczégò…

żebë miec wiedno całą Òdrodã, wiedno na czas – òbacz tuwò
Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?Napiszë do naju!