Projekt ùstawù ò etnicznëch ë nôrodnëch miészëznach
ë òbéńdowim jãzëkù chòc nie nazéwô Kaszëbów miészëzną –
co sã nie widzało wielu dzejôrzóm, jaczi nie chcelë bëc
miészëzną we gwôsnym kraju, dôwô dosc tëli prôw Kaszëbóm,
żebë zagwësnic kaszëbską juwernotã. Prawa te są równo z
prawa etnicznëch miészëznów. Dostóniemë téj prawò ùczbë
we szkòłach pò kaszëbskù, ùmôlowaniô tôflów z nôdpisama
pò kaszëbskù we wsach, gardach ë na ùrzãdach. Ùrzãdnik mdze
mùszôł téż rozmiec pò kaszëbskù gadac. Pòlsczi rząd mdze
dofinansowòwôł kaszëbsczé cządniczi ë jinszé média. Prócz
tegò w òglowim systemie państwòwëch médiów – w rediu ë telewizëji
mdze zagwësnioné wicy programów pò kaszëbskù.
Arkadiusz Golińsczi, czerownik
Bùra Zôrzãdu Kaszëbskò Pòmòrsczégò Zrzeszeniégò:
Nowi projekt ùstawù ò miészëznach etnicznëch,
nôrodnëch ë jãzëkù regionalnym òstôwiô Kaszëbóm dzysdniowé
prawa do zachòwaniégò swòji kùlturë a òsoblewie zagwësniwô
sprawë zwiãzóné z kaszëbsczim jãzëkã. Jidze ò jegò ùczbã
w szkòłach, a téż pòsługòwaniã sã nim nié blós w domôcym
żëcym. Jô jem za chùtczim przëjãcym negò ùstawù. Móm nôdzejã,
że nen projekt mdze na tëli kòmpromisowi i przeńdze całi
cykel ledżislacëjny.
Tomôsz Fòpke, wice bùrméster
Żukòwa, pòéta ë kòmpòzytora:
Prawné ùmòcnienié jãzëka kaszëbsczégò je pòspòdlim
zachòwaniô naszi kùlturë. Chcemë miec starã ò to, żebë statùs
prawny Kaszëbów bëł zagwësniony- bez tegò dali mdzemë blós
le folklorã, zortã pòlaszëznë. Najim òbrzëszkã je biôtkòwac
ò swòje. Jakno òbëwatelama Pòlsczi, chtërny płacą pòdatczi-
przënolégô nama wspiarcé finansowé Państwa.
Dr. Tomasz Wicherkiewicz, (Ùniw.
Pòznansczi), znajôrz socjolingwisticzi, zajimô
sa kaszëbizną òd wielu lat. Pùblëkùje
òni przede wszëtczim w cządnikach pòlsczich
ë frisczich.
Zaproponowana przez Rzad RP wstepna wersja
Ustawy o mniejszosciach etnicznych i narodowych i jezyku
regionalnym wydaje sie po pobieznej analizie doskonale uwzgledniac
specyfike zarowno etnosu Kaszubów, jak i problematyki etniczno-jezykowej
w regionie. Opierajac sie na przykladach z innych krajow
europejskich (przede wszystkim na precedensie jezyka dolnoniemieckiego,
Plattdeutsch, w prawodawstwie niemieckim), projektodawcy
Ustawy zdecydowali sie odroznic zdecydowanie sytuacje Kaszubow
i ich jezyka od pozostalych mniejszosci. Choc podzial na
mniejszosci narodowe i etniczne w dalszym ciagu pozostaje
ambiwalentny, to w kontekscie sprawy kaszubskiej przestaje
on odgrywac znaczaca (czytaj: konfliktogenna) role. Na takim
rozwiazaniu kaszubi, a zwlaszcza polityka jezykowa na Kaszubach.
moze tylko skorzystac. Pomysl oparcia sie na terminologii
z Europejskiej Karty Jezykow Regionalnych lub Mniejszosciowych
przy tworzeniu nowego ksztaltu Ustawy wydaje sie trafny
i otwiera byc moze droge do przyszlego nadania podobnego
kaszubszczyznie statusu jeszcze byc moze dwom regiolektom
w RP: slaskiemu i goralskiemu.
Mark Kwidzińsczi, Kaszëba mieszkający
w Hambùrgù:
Dzywné sã mòże wëdawac, że naczinô sã terô
tak wiele gadac ò tim, że Przédnô Reda K-PZ przëjãła ùchwałã
w sprawie jãzëkòwi pòliticzi ë prôwnégò statusu Kaszëbów.
Tak pò prôwdzë to nie ma ò czim gadac - lepi pózno jak za
pózno. Ceszã sã równak, że sã chtos zrësził ë pòjachôł do
Warszawë z prosbą ò wcygniãcé naju na lësta etnicznëch miészëznów.
Bë bëło gwës jesz bëlni, czejbë szło lëdzóm, jaczich wëdowiédzô
ò naji apartnoscë nie je za wielgô, wdarzëc përznã z naji
historiji, nawetka slédnégò stalatégò. Pòmògło bë to gwës
jima naju lepi zrozmiec.
Stanisłôw Kruszënsczi, ùdbòdôwca
kòntaktów kaszëbskò frisczich ë przedstôwca Kaszëbów w Néderlandach:
Europejskô Kôrta Môłëch Jãzëków z 22 czerwińca
1992. òsat do kùńca 1993. rokù pòdpisónô przez 12 krajów.
Néderlandë na przëmiôr zagwësniłë dlô frisczégò jãzëka Holandia
ùjawernic 48 artiklów Kôrtë, tikającëch szkòłowiznë, władzów
adminystracëjnëch, pùblicznëch słëżbów, médiów, kòlturalnégò
dzejaniégò, żëcégò gòspòdarczégò ë zdrëszënowégò. Toje wiedzec,
że midzënôrodnô kònwencëjô je zarô za Kònstitucëją a nade
zwëkłima ùstawama, ë pò ratifikacëji ni ma nót tegò ùchwalac
jakno ùstôw. Sygnie, że Pòlskô zobòwiąże sã jak Néderlandë
do le blós nëch 40 artiklów Kôrtë ë przindnota Kaszëbów
mdze we wikszoscë zagwësnionô. Òsoblëwie czéj sami czãsto
nie wiémë chto më jesmë – miészëzna, grëpa etnicznô czë
nié…