W najich czasach graje telewizjô, redio, gazétë, cządniczi ë pòmału ju téż Jinternet wôżną rolã w żëcym zdrëszënë. Mést sã to nama nie widzy ë mëslimë, że to nie je prôwda, ale média mògą miec gwësny nacësk téż na to, jak gôdómë, jaczé słowa ùżiwómë. Gazétë ë pismiona nama mają pòkazëwac normã pòprawny mòwë, ùczimë sã z nich nowi terminolodżiji, jakô nama pomôgô w gôdanim ò niechtërnëch témach. Sami gazétnicë są przëwëkłi do gwësnégò ôrtu pisaniô, chtëren téż më òdczuwómë. Baro dôżnô je dzysô telewizëjô, głównie temù, że tam czëjemë żëwi jãzëk. Je trzeba so ùswiadomic, jaką òdpòwiedzalnosc mają redaktorzë telewizyjny, ùtwórcë ë distribùtorzë filmów ë zwëczajno reżiserzë zôchãcbów.
Jô sóm widzã wëniczi tégò nacëskù kòl naju w Czechach, jaczé wama mògã terô pòkazac. W pismionach je pisóné wiedno mòwą lëteracką, chtërna je baro różnô òd mòwë, chtërną gôdómë w Pradze, je to ale òficjalnô mòwa kraju ë temù nas mają média teòreticzno wëchòwëwac. Lëteracką mòwã czëjemë téż w telewizëji, głównie w nowòtach. Jiną sprawą je, że w filmach sã ùżiwô czãsto fòrmã jãzëkòwą, jaką znómë z Pragë, bò wikszosc filmów sã robi w w centrze (ë w Czechach sã wszëtczé cëzé filmë dabòwóné). Tak sã stôwô telewizëjô prawie wrogã òstałëch gwarów ë praskô, tzw. òglowô czeszczëzna (różnô òd jãzëka lëteracczégò) przenikô wcyg jaż do môłich wsów na Mòrawie. Tam głównie młodi lëdzy, jaczi ju wëroslë z telewizëją mają przëwëkłé gadac gwarą, jakô nie je jich gwôsną ë zabiwają znanczi ë słowa swòji gwarë.
Jinszim problemã, jaczi przëniosziwają média ë zôchãcba są féle nawet w mòwie lëteracczi, jaczé dzes powstałë ë chùtkò sã ròzszerziwają midzë lëdzama. Kòl naju je to na przëmiôr słowò ten samý, jaczé sã w czescziznie mô za germaniznã (pòprawno je to tentýž. Lëchszą, procëmsłowiańską félą, je prawie czãsti nôdpis abò zdanié tipù Kùpi so twòją gazetã òcziwisce swòją. Jô widzôł nawetka, że chtos taką zôchãcbã zarô pòprawił, ale mògã czëc, że ta tendencëjô, rosnącé gwòlë médióm je dosc tëli dôżnô. Dzecë przëwëkają ùżiwac òsoblëwą mòwã zôchãcbów, jakô je prawie baro absurdalnô, ale téż jô sóm mùszã rzec, że mnie ju nick nie zaskòczi. Mòże jesz terô sã niechtërné fòrmë mògą zdawac smiésznyma ë człowiek, czéj je czëje, przëbôczi so zarô tã sytuacëjã z ny zôchãcbë, ale wnetka sã to nama ju mdze wëdawac normalnym ë chòba tak mdzeme gôdalë wszëtcë.
Na człowieka mô zwëczajno nacësk téż to, jakã mòwã òn w telewizëji czëje. Je wiedzec, że w krajach Skandinawiji są pòkôzywóné wszëtczé filmë blós w oridżinale (z pòdtitlama), ale to dzysô znaczi, że wikszosc filmów je pò anielskù, bò téż tam rządzy w telewizëjach przede wszëtczim produkcëjô amerikańskô. Z tegò wëchôdô, że w mòwie nôrodowi są leno zôchãcbë ë nowòte. Jo, wiedno nama dają jak przëmiôr ne kraje, w jaczich tam 85% lëdzy rozmieje gadac pò anielskù zwëczajno, żelë tã mòwã wcyg czëją ale zdôwô sã wama, że to je w pòrządkù? Sytuacëjã w Pòlsce ë w Rusczi, dze je leno przełóżk czëtany lepi takno, że nawetka nie mdã kòmentowac... Kòl naju je, dosebno jak w Miemcach, Francëji, Hiszpaniji tradicëjô dabowac wszëtkò, że pùzni, jeżlë nie znajesz të aktorów, prawie nie pòznôsz, jaczi béł jãzëk òridżinału. Jesz w czasach federacëji Czeskòsłowacczi më mielë program OK3, dze sã bëłë pòkôzywóné programë w różnëch mòwach. Zwëczajno, żelë człowiek òbzérô telewizëją kôblową czë satelitã, mòże so wëbrac programë w jaczich mòwach chce.
Sprawa, w jaczi sã jasno pòkazało znaczenié telewizëji, bëło ùżiwanié słowacczégò jãzëka w czasach Federacëji. Człowiek kò czuł wiedno słowacką mòwã ë béł do ni przëwëkłi ë wszëtcë jã bëlno rozmiele. Nawet w nowòtach bëlë dwaji redaktorzë, kòżden z jinszégò dzéla Federacëji. Pò rozpadze Federacëji słowacczëzna z telewizëji wnetka znikła, chòc do dzysô sã nigdë nie przekłôdô ë jesz jistnieją słowacczi redaktorzë. Ale pòmëslë w Federacëji niechtërne filmë ë ksążczi bëłë przëkłôdóné blós na słowiacczi abò blós na czesczi przëbôcziwô sã mie jedna starszô ë pòpùlarnô serijô britańskô, jakô jesz w nowi republice wezdrza lepi pò słowackù, bò lëdze bëlë przënãcony, że ti anielsczi aktorzë mają słowacczé głosë. Wiôldżi ùbëtk słowaccziznë w telewizji zrobił, że wikszosc môłëch czesczich dzecy ju pò słowackù nie rozmieje w Słowacji czesczëzna w telewizëji òsta, téj tam taczégò tôkla ni ma.
Média mògą miec zwëczajno téż rolã baro pòzytiwną. Temù mëszlã, że je wôżné bë téż w mòwach miészëznowëch wëchôdało wicy jakoscowëch dzenników ë cządników, jaczé mògą jinfòrmòwac òbiektiwno nie le ò tim, co sã dzeje w sąsadny wsë abò krézu, ale bë mòglë bëc bëlną kònkùrencëją dlô wiôldżich dzenników w wiôldżich mòwach jinfòrmòwac ò sprawach jinternacjonalnëch ë mającëch szerszé znaczenié (bë człowiekòwi nie bëło nót kùpòwac jinszé gazetë jak ne we swòji mòwie). Nie je mést trzeba pòdsztrichòwac znaczeniégò cządników kùlturalnëch ë lëteracczich.
Mògã przëbôczëc zôs nëch Katalońsczików. W jich telewizji (TV3) nie ma czëc nawetka jinszégò słowa jak katalońsczé, bò òni so nalézą nawet dëtczi dlô dabingù wszëtczich cëzëch filmów do swòji mòwë. Mòji znajomkòwie mie gôdelë, że dzãka telewizëji ë jich redachtoróm, jaczi mùszą miec wësoczi jãzëkòwi grad, je wôrconé do normalno ùżiwóny mòwë wiele òridżinalnëch słów, jaczé ju nawetka znikłë ë miast nych bëło wiedno czëc òdpòwiedniczi hiszpańsczé. Jô sóm móm jednã znajomą, jakô mieszkô ju za greńcama katalońsczégò jázëkòwégò kraju ë nie mô nic wespôlnégò z Katalończikama, ale dlô wikszégò zasygù prawie ti telewizëji katalońszi sã nôucziła pò katalońskù, chòc ti mòwë ji dëcht le nie je nót. Pòzycëjô mòwë, jaczi dzysô nawetka nie widzysz ë czéj sã chcesz nico dowiedzec, mùszisz skorzistac jinszą mòwã, je srodze trudnô. Téż dlô kaszëbiznë je nót, bë sã dostała do wszëtczich gradów żëcô, média pò prôwdze mògą téż wëchòwiwac ë przëspieszëc rozkòscérznié ë lepszé znanié gwôsny mòwë.

V. Knoll