Finlandijô (dalszi cyg)

W ùstawie ò jãzëkòwim zrëchtowanim pùblëcznëch ùrzãdników są dóné jãzëkòwé kriterija, jaczé są warënkã robòtë w pùblëczny słëżbie. Ùrzãdnicë pierszégò zorta (mający wëższą szkòłã skùnczoné) mùszą rozmiec jãzëk wikszoscë w òkòlim w jaczim robią. W dwajãzëkòwëch òbéńdach kòżden ùrzãdnik mùszi rozmiec gadac ë pisac téż drëdżim jãzëkã. W jednojãzëkòwëch òbéńdach sygnie pasywné rozmienié drëdżégò jãzëka. Sãdza mùszi w kòżdi sytuacëji rozmiec wësłowic sã w dwùch jãzëkach (mòwno ë pisemno).
Dlô drëdżi kategòriji ùrzãdników (co ni mają wëższi szkòłë skùnczoné) kriterija są niższé ë òstałë ùstôwioné wedle reglów pùblëczny prôcë, w jaczi nen robi.
W 1992. rokù òstôł w Finlandzczi wprowôdzony ùstôw, wedle jaczégò w trzech nôbarżi nordowëch gminach lapònsczi jãzëk je ùrzãdowi, a téż tim jãzëkã mòże sã pòsługòwac w jinszëch sytuacëjach, czéj chòdzy ò prawa ti malinczi miészëznë (kòle 5 tës lëdzy).
Ùstôw ò spòdlëcznëch szkòłach we Finlandiji kôże, żebë szkólné jãzëczi bëłë finsczi ë szwédzczi, zanôleżno òd domôcégò jãzëka ùcznia. W gminach mùszą bëc szkòłë dlô nôleżników dóny miészëznë, jeżlë nëch je wicy ja 13 òsób. Na teritoriji Lapònców prócz finsczëznë, ùczbë są téż pò lapònskù.
Ùstôw ò licejach zakłôdô, że ùczba mòże bëc pò finskù abò pò szwédzkù, zato w òbéńdach dze mieszkają Lapòncowie – téż pò lapònskù. Jinaczi jak przë spòdlëcznëch szkòłach – nie ma òbrzészkù zakładac liceja na spòdlim tegò minymum 13 ùczniów.
Je téż hénë dosc rozwitô wëższô szkòłowizna szwëdzkòjãzëkòwô. Pòwstôł tzw. Szwédzczi Ùniwersytet, jaczi mô 6 wëdzélów ë kòle 4 tës. sztudérów. Ùniwersytet w Helsynkach nô 25 katédrów szwédzkòjãzëkòwëch a pòlitechnika je dwajãzëkòwô.
Paragraf 14. Kònstitucëje zagwësniô, że „kùlturalné ë gòspòdarczé zabrëkòwienia òbiwatelów finskòjãzëkòwëch ë szwédzkòjãzëkówëch mdą zagwesnioné przez Krôj zgódno z reglã równoscë”. Na taczi ôrt szwédzkòjãzëkòwi òbiwatele òstelë w prawach zrównóny z finskòjãzëkòwima. Chòc pò prôwdze są nôrodną miészëzną, Szwédzë w Finlandzczi są òficjalno równy z Finama. A Szwédów je përznã wicy ja 6% mieszkeńców Finlandzczi (kòle 300 tës. na kòle 4,9 mln mieszkeńców kraju).
Finskô Kònstitucëjô nie dôwô niżódnëch reglów wedle jaczich szwédzkòjãzëczny òbiwatele bë bëlë reprezentowóny w parlamence. Równak, temù że Szwédzë są zwiartô wikszosc w dwùch adminystracëjnëch òkrãgach (nen pòdzél òstôł zrobiony wedle jãzëkòwi kriteriji) a wëlowanié je wedle propòrcjonalnégò systemù, téj mna wëlowanim Szwédzë wiedno mają swòjich przedstôwców. Wiedno są w Parlamence (terô 12 pòsłów na 200) a téż w rzãdze (nie mni jak 1 minyster). Cekôw je fakt, że nôwicy przedstôwców w centralnëch ùrzãdach mô Szwédzczi Nôrodny Part, jaczi przedstôwiô jinteresë nôwikszi lëczbë Szwédów. Nawetka jinszé partë, jaczi przedstôwiają mni òbiwatelów szwédzczich, mają swòje bùra „nôleżników gôdającëch pò szwédzkù”. Prócz tegò, Szwédzë mają téż swój nieòficëjalny Szwédzczi Nôrodny Parlament, jaczi òstôł składłi z przedstôwców gminów.

dôlszi cyg mdze
Duszan W. Pażdżersczi

zaczątk