Je czëc nieòficjalné głosë, pòda je na przëmiôr TVP 3. maja, że Pòlsczé Państwò mdze trzëmac jednã òkùpacëjną zonã w Jirakù. Tak sã skłôdô, że mdze to nordowi Jirak. Nen dzél kraju je zamiészkóny przez Kùrdów. Czë to, że kawle Kùrdów përznã szlachùją za Kaszëbama, zjinaczi pòlitikã Pòlsczi wedle Kaszëbów?

Kùrdowie są chrzescëjansczim nôrodã, jaczi mieszkô òd wiedna na nordze Jirakù, w Tërcëji ë w Jiranie. Nigdë ni mielë swòjégò państwa, prócz plemiennëch państw we strzédnëch wiekach. Całé wieczi przënôlégelë do Òsmansczi Jimperiji, na skùtk ji rozpadu pò 2. Swiatowi Wòjnie jich krôj òstôł pòdzélony midzë Jirak, Tërcëją ë Jiran.
Kùrdowie w Tërcëji ë Jirakù, dze je jich nôwicy, ni mają òficjalno swòjich jãzëkòwëch czë kùlturalnëch prôw. Prakticzno równak kùrdijsczi jãzëk ë kùltura mòckò sã trzimią dzãka temù, że mòc médiów czë szkòłë w nym pół-dzëwim kraju nie je wialgô.
Kùrdowie wiele ùcerpielë òb czas jiracczi włôdzë: czile razów bëła na nich „testowónô” chemicznô barniô, zwëczajno całé wsë bëłë bez niżódny prziczënë atakòwóné. Bëlë téż ùscégòwióny ë atakòwóny tradicëjną barnią. Kònflikt je hénë na czilu spòdlach: wiarë (Kùrdowie są chrzescëjanie, wikszosc Jirakanów – mùzelmanie) ë – to je wiedzec – nôrodnoscë: etniczny Jirakón je Arabã.
Terô dopiérze, czej Kùrdowie mają jaką le autonomiją, dzãka temù że amerikanskô armijô je na jich zemie, rëgła kùrdijskòjãzëkòwô szkòłowizna ë kùrdijsczi wszedł do pùblicznégò żëcégò. Terô dopiérze ti mają zôczątczi swòji wòlny tatczëznë.
Sytuacëjô Kaszëbów je dosebnô do Kùrdów w czilu pùnktach. Tak samò Kùrdowie jak Kaszëbi mieszkają na nordze jich państwa. Kaszëbi ë Kùrdowie ni mają młodi tradicëje gwôsnégò państwa. Ksãstwò wschódnokaszëbsczé (gduńsczé) ùpadło w 1308, zôpadnokaszëbsczé w pòłwie 17. st. Kùrdowie gwôsnégò kraju nie mielë nigdë. Kaszëbi bëlë wiedno midzë wikszima sëłama: Pòlską ë Miemiecką, Kùrdowie – téż wiedno bëlë w paszczãkach sąsadów. Dosebno rosła lëteratura Kùrdów ë Kaszëbów ë równo w 19. st. bëła nôrodnô òdroda, nôrodné òdecknienié. Téż to dô różnice: Kùrdowie wiele razów bëlë atakòwóny przez rządë swòjégò kraju, a Kaszëbi bëlë le mirno wënôrôdowióny przez szkòłã czë ùrząd. Kùrdowie robilë czile razów pòwstania, Kaszëbi – nié.
Nimò tegò dlô Pòlsczi mdze to dosebnô sytuacëjô – héwòtny miészëznë, jakô na swòji zemie je wikszoscą, jakô mô bëlno rozwiniãtą kùlturã, le jakô ni mô „swiéżi” tradicëje gwôsnégò państwa, ni taczi ùdbë pòpieróny przez wikszosc ti miészëznë.
Je baro cekôw, ë gwësno doznómë sã tegò wnetka, czë doswiôdczenia Pòlsczi jakò rabczincë dzéla Jirakù, ji doswiôdczenia z autonomiją Kùrdów dadzą nama cos dobrégò. To je wiedzec, że nié azjaticczé (donądka znóné w Pòlsce) regle scentralëzowónégò kraju mdą ùjawernióné w ji zonie, le euroatlanticczé standartë demòkracëje, autonomije ë samòrządzënë. Baro mòżlëwé, że doswiôdczenié z Kùrdama dô pòlsczémù rzãdowi wikszą wiédzą ò tim jak przënôlégô wedle cywilizowónëch prôw òbchadac sã z miészëznama we swòjim kraju. Baro mòżlëwé, że mdze to pòdskôcënk do wprowôdzeniégò autonomije w Pòlsce.
Je równak téż jinszô mòżlëwòta, òsoblëwie czej nacjonalëzna dińdze w Pòlsce do głosu. Në ale chcemë ò tim terô nie mëslëc.
Jinsza sprawą sparłãczoną z tim, że Pòlskô mdze rabczincą dzéla Jirakù, je to, że pòdjimcë z Pòlsczi mdą letkò robic biznes w Jirakù. To gwësno wialgô mòżlëwòta dlô wielu firmów. Téż najich – kaszëbsczich. Pëtanié je le, czë Kaszëbi na tim weńcym Pòlsczi do Jirakù mdą mielë kòrzëst, czë nié. Jak wiele kaszëbsczich pòdjimiznów mòże weńc? A wiele weńdze na jiracczé rënczi? A wiele bądze mia z handlu czë bùdowiznë w Jirakù jaczi zwësk? Na ne wszëtczé pëtania òdpòwie przińdnota.

P. Kąsk

zaczątk