Czej bana Bùdapeszt – Belgrad przejedze madżarskò-sôrbską greńcã, przed wanożnikã rozcygô sã blôs fùl pòlów słuńcowniców, papriczi ë kùkùridzë. Òbzorë fùl żëwëch farwów przëbôcziwają dokazë wialdżich jimpresjonistów. Takno prawie kòżdégò gòsca witô Wòjwòdina.

Autonomiczné Òkòlé Wòjwòdina, bò tak brzëmi fùl miono redżonu, je w pôłniowim dzélu Panońsczi Niżëznë. Rówiznowi sztëk zemi je przëcãti trzema rzékama: Sawą, Dunajã ë Czisą. A téż wieloma kanalama. Jedną z niewiela, ale mającym zacht znaczenié górą je Fruszka Gora, górsczi masyw na 80 km dłëdżi. Nôwëższi jegò czëp je 512 m.n.r.m.
Wòjwòdina zachòwa status autonomije òd zôczątkù swòjich dzejów. Na bagnisté òkòlé rzéczi Sawë, Czisë, Dunaju òd 17. stalatégò przëchôdałë zacht karna Sôrbów. Ny ùcékelë z pôłniowi ë westrzédny Sôrbije przed tërecczim ùscëgòwienim, jaczi ò tim czasu jesz rabczëlë krôj. Nôwicy lëdztwa mô przëbëté do Wòjwòdinë òb czas tzw. Wialdżi Wanodżi w 1690. rokù, czej w nym òkòlim òsedlëło sã „20 tës. chłopsczich głów”, to je chłopów razã z rodzënama. Status autonomije Wòjwòdina dosta òd austrijacczégò cesarza ju w 18. st. Nimò tegò, jesz kòle kùńca negò stalatégò no òkòlé bëło zamiészkóné le blós przez 60 tës. lëdzy.
Sôrbòwie z Wòjwòdinë brelë dzél w wielu zdarzeniach jaczé są wôżnym partã europejsczi historiji. Je wôrt rzec ò jich ùdzélu w Zymkù Lëdów 1848. rokù, czej zaczãlë robic pòwstanié procëm madżarsczim włôdzóm. Cekôw téż je fakt, że czej Pòlôchóm pòstójc Józef Bem je symbòla biôtczi ò wòlnotã, tak Sôrbóm – z ùscëgòwicelã, bò nen dłôwił jich nôrodno-pòjużné próbë. Prawie dosebno jak z caricą Katarzëną 2, jakô dlô Pòlôchów je cemiãżecelka, a dlô Kaszëbów fùndatorka pierszégò słowarza, jaczi zawiérôł kaszëbsczi jãzëk.
Wòjwòdina do dzysodnia ùtrzëma swòj autonomiczny status równo gòspòdarce, pòlitice ë kùlturze. Chòc le z ji geògrafòwégò ùstawù je òkòlim, w jaczim żëje wiele nôrodów. Nôwicy je Sôrbów – kòl 1 milijona, drëdżi są Madżarowie – 400 tës, Chòrwacë – 100 tës, Słowacë – 60 tës, Łemkòwie-Rusynowie ë Rumùnowie – kòżdi 15 tës. Prócz tegò żëją tuwò Romòwie, Pòlôszë ë Ùkrajincowie. Kòżden nôród mô swòje prawa, westrzód jaczich nôwôżniészé są prawa do nôuczi we gwôsnym jãzëkù ë do rozwiju gwôsny kùlturë. Wszëtczé nôrodë jaczé żëją w Wòjwòdinie mają swòje pismiona: Madżarowie – dzénnik, jinszi – tidzenniczi, we swòji mòwie, program we zdrzélnikù ë redio, téatrë le blós w miészëznowim jãzëkù. To dô wiele festiwalów, wëstôwków ë kùlturalnëch atrakcëjów rozkòscérzającëch kùlturã miészëznë.
Wòjwòdina òd wiedna bëła wôżnym centrã sôrbsczi kùlturë. Tuwò pòwstałë ë dzeją do dzysodnia nôwikszé sôrbsczé kùlturalné jinstitucëje: Matica Srpska (Sôrbskô Matczëca) ë Sôrbsczi Nôrodny Téater. Równoczasno Wòjwòdina, a òsoblëwie Fruszka Gora, je wôżnym centrã relidżijnym. W lasach kòle ny górë naléze czilenôsce prawòsławnëch klôstrów, jaczé sã tuwò przeniosłë z westrzédny ë pôłniowi Sôrbije w 17. st., z ùrzasu przed tërecczim ùscëgòwienim. Òd taczi lëczbë klôstrów Fruszka Gora je zwónô Swiãtą Górą.
Wòjwòdina nie je zwëczajnô. Tu żëje ë sã lëdô wiele różnëch nôrodów, jaczé razã twòrzą òsoblëwą kùlturã Wòjwòdinë. Prawòsławnô cerkwiô stoji kòle katolëcczégò ë lëtersczégò kòscoła. Ë mést w ny wszelejakòscë je nen ùrzek Wòjwòdinë.

E. Chacza

zaczątk