Jezornice
Dnie są dłudżé, je cepło, a colemało gòrąco. Na drzewiãtach
rozwinãłë sã lestë, w słuńcu na wietwiach zawieszoné dodrzeniają
brzadë, na pòlu złocëc sã zaczinają zbòża. W bòrach są jagòdë,
a czasã ë nalézc je mòżno grzëba, chtërnégò wiãcy bë bëło,
jakbë ë deszczu bëło wiãcy. Jo, je latos sëchò, baro sëchò.
Lëdze na wsach z nieùbëtkã w òkù zdrzą za blónama nafùlowanima
deszczã, bò wszëtkò schnie, wszëtkò niszczeje z niedostónkù
wòdë. A deszczu nie ma, słuńce prażi, jakbë swiat chcało wëpalëc.
Z taczégò wiodra, jaczé mómë są dejadë taczi, co sã z niegò
ceszą. To dzece, młodzëzna ë latownicë, chtërnëch nad jezorama,
rzékama ë mòrzã je latos fùl. Wòda je cepłô, fejn chłodzy
òd pôlącëch parminów słuńcã. Zachãcywô do zanurzenia sã w
ni, do póńcô w ji remiona.
Z wòdą, co ju sã bëło mòżno domëszlëc, je związóny nen dzysdniowy
dzél kaszëbsczich zwëków ë wierzeniów. Je lato, w tim cządu
rokù jak nigdë mëszlima ò wòdze, tak tedë wôrt je pòwiedzec
ò stôrich wierzeniowëch jistnotach – jezornicach.
Wedle kaszëbsczich wierzeniów, o chtërnich do tegò czasu nôwicy
napisôł ks. dochtór Bernard Zëchta (w „Słowniku gwar kaszubskich
na tle kultury ludowej”) jezornice to złe dëchë ùtopionëch
dzéwczãtów, co to òne wcągają w głãbią jezorów tich, co sã
kąpią, a nawetka mògą wëwrócëc rëbacczé czôłno, a samich rëbòków
pòtopic. Widzec je z tegò, że grozne to dlô człowieka bëłë
jistnotë. Ë jem zycher, że czedës nie tak bezkłopòtno jak
dzysô lëdze szlë do wòdë. Mëszlã téż, że pòmiónã tich czasów
ùszłëch, té stôri wiarë w jezornice, co sygò jesz przedchrzesczijańsczich
czasów, je jesz dzysô bez niechtërnëch robiony przed kąpanim…
chrzescijańsczi znak krziża, co mô miec mòc òbarnienia kąpiącégò
przed złima przigòdama.
Złë dëchë, co topią lëdzy mają rozmajité miona. Òsta ju rzekłé,
że w jezorach topią jezornice. W mòrzim tedë wcygają w wòdã
mòrzkùlce. Ale na tim nie je kùńc. Jezornice colemało swòje
miono biorą òd miona jezora w jaczim żëją. Tak tedë na przëmiôr
mómë, co notérëje Zëchta, Redunice, chtërne nie są niczim
jinszim jak jezornicama, co żëją w Jezorze Reduńsczim. A lëpi
bë pòwiedzec, że żëłë, bò pòdług Zëchtë òne ju wëdżinãłë.
A nigle jô pòwiém dlôcze, zwrócã jesz ùwôgã na to, że wedle
zëchtowégò w „Słownikù” òpisania wëzdrzatk tich jezorniców
je czësto jinszi òd tegò, jaczi më tu mómë ju zrobiony (jesz
przëbôczã, że téż na Zëchcë jô òpierôł sã przë robienim definicëji
tich jistnotów). Mòże tedë to béł jinszi zort jezorniców?
Na to wëzdrzi. No, ale ju òstawima te domëslenczi. Czas òpòwiedzec
ò tich jistnotach ë ò tim, dlôcze wëdżinãłë: Wedle Zëchtë
młodé Redunice bëłë baro piãkné. Mòcno téż lubiłë mùzykã.
Tak tedë, jak noc przëszła, a we wsë bëła mùzyka, Redunice,
za pòzwòlenim swòjich mëmków, wëchòdzëłë z wòde ë szłë sã
bawic. Baro snôżé, kradłë sërca kaszëbsczich knôpów. Same
téż colemało zabôcziwałë ò bòżim swiece, na czas nie wracałë
w jezorsczé głãbie ë ju òstówałë we wsë. Biwało ë tak, że
niejeden knôp, co sã kąpôł, a ùzdrzôł jezornicã szedł za nią
w wòdã na wieczi, a niejedna Redunica dlô beńla òstawiła wòdné
dodóm ë szła z nim do chëczë, bë bëc jegò białką. Ë takò para
bëła szczeslëwô do kùńca swòjégò żëcégò, ze zastrzégą, że
chłop bez dzurã òd klucza nie pòdglądôł swòji białczi. Jeżlë
té zastrzédżi nie dotrzimôł, òna mùsza òdéńsc òd niegò, bò
bez tã dzurã òd klucza chłop widzôł to, co bëło dlô niegò
zakazóné do òbezdrzeniô – płetwë ù biodrów ë midze pôlcama
ù nogów.
Colemało tak bëło, że młodô Redunica pòrzuca swòje wòdné dodóm.
Nadszedł dejade dzéń, że stôré Redunice zakôzałë swòjim córkòm
wëchòdzëc z wòdë, a téż gadac z lëdzama. Młodé ùsłuchałë zôkazu,
ale z wialdżi żałoscë ë tesknotë za knôpama zmarłë w głabiach
jezora. Mëmczi nie mògłë przebòlëc smierce swòjich dzecë,
ë z tegò żôlu przemieniłë sã w kôłpie.
Wierzenie to baro mie sã widzało, temù téż tak dokładno jô
je tu przedstawił. Je dejadë mùs zapãmiãtac, że òglowò jezornice
w wierzeniach nie leno Kaszëbów, ale ë jinszich europejszczich
ludów to jistnotë nie tak snôżé ë przejacelszczé człowiekòwi.
Jezornice ë Mòrzkùlce to groznë niełôpë, co leno żdają bë
kògòs wcygnąc w wòdné głãbinë. Pamiãtôjta ò tim, nim sã cesnieta
z rozgrzonégò sztrądu w bëlno chłodné ë snôżé wałë.
G.J. Schramke
zaczątk
|