7 (28) / 2003
lëpinc / zélnik

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Piąti zjôzd Kaszëbów we Słëpskù
• Kaszëbskô abò môłpa pòd pôlmą
• Kaszëbskô abò nié?
• "Jo" ale nié wszãdze
• Prawa nôrodnëch miészëznów dzél 10.
• Pierszé: nie szkòdzëc!
• Rzekłe w Kanadze

Nié le Kaszëbë:

• Vojvodina = Wòjwòdina

Môl na Kaszëbach

• Swiecëno czedës ë dzysô

Kùltura:

• Mùyzka swiata - Kòl Jindianów
• Ze Słowôrza Zëchtë
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia

Turistikaka:

• Zbrzëcą ë Brdą
• Kaszëbsczé Spłënieni Czôłenkama "Szlachama Remùsa" 2003 - òdjimczi

Lëteratura:

• STOLËMË
IMIĘ??? Mamelsczi

• Rajsczé Pòwiôstczi
• Zbigniéw Jankòwsczi - wiérztë

Kabaretë:

• Do zdrzódłów - Jarosław Kroplewski

Zbrzëcą ë Brdą

Pò latosym 18. Kaszëbsczim Spłenieniu Czôłenkama „Szlachama Remùsa”, co na niegò żesma rôczëlë w majowim numrze „Òdrodë” (5/2003) òstałë ju leno jesz nie wëwòłóné òdjimczi, wspòmink ë… brunô skóra, co zlazy z pleców ë brzëcha. Spłenienié doch zakùnczëło sã trzë dnie òd pisaniégò tegò tekstu – 20 lëpińca.

2002Jak bëło? Pierwszô òdpòwiedz, jakô mie sã zrodzëła w głowie, to: fejn. No jo, ale bë wëpòdało napisac cos wiãcy. Przesuwają sã òbrazë… Bez niżódnégò ładu, jedne zarô za drëdżima…Stop! Je mùs to wszëtkò jakòs pòùstawac.
Spłënienié zaczãło sã w Sominach. Ùroczësté òtëmkniãcé miało swój czas w sobòtã 12 lëpińca. Dejadë na spłënienié ju bëło mòżno przëjachac dzéń rëchli. 12-gò jesz żesma nie płënãli. 13-gò téż nie, a to temù, żebë tim, co chcą dac mòżnosc bëtnictwa na Zjezdze Kaszëbów w Słëskù. Dopiérze 14-gò czôłna wëpłënałë na wòdny szlach ë bez 6 dniów przemierzałë kaszëbsczé rzéczi (Zbrzëcã ë Brdã), jezora ë rozlewiszcza. Żesma òbòzowalë w Sominach (12, 13 lëpinca), Kaszëbie (14), Lasce (15), niedalek Swòrów (16), Czérznicë (17), Rëtlu (18), Wòzëwòdë (19). Bëtników na spłënieniu bëł wiãcy jak 150. Wiãkszosc z nich płënało czôłnama, dzél òbjeżdżôł Kaszëbë na kòłach, a dzél z òbòzowiszcza na òbòzowiszcze jeżdżëł aùtama.
Wiodro bëło dobré, baro dobré. Rôz leno, 18 lëpinca, czedë żesma płënãlë do Rëtla zacągnãło sã czôrnima blónama ë wnetka nastôł taczi grzëmòt, jaczi długò w pamiãcé òstanie. Łiskawice rozwidniałë niebò, lugało jakbë chto wòdospôd otëmkł, bez pôrã minutów grad wialdżi jak wisznie bił zemiã. Mało chto béł w tim czasu dopłëniãti do môlu òbòzowiszcza ë mało chto miôł w tim czasu swój telc rozbity…
Dejade bez wikszosc czasu spłënienia słuńce smiało sã na niebie ë gòrącima parminama grzało swiat.
Wiãkszosc czasu żesma płënãlë rzékama, co mie sã barżi widzy, niżlë płëniacé jezorama, bo je taczé płëniãcé cekawszi. Nie leno temù, że naszé rzéczi płëną òstrima zôkrãtama, gdze je mùs całi czas ùwôżac, bë nie zarëc w sztrąd, ani temù, że wcyg cos sã na nich dzeje – a to zwróconé drzewiã, a to stawidła zrobionë bez bòbrë, a to jaczi mòst czë młin, ale téż temù, że je mòżno z bliska òbzérac przirodã, dzëwą przirodã, chtërna rôz bòrama schodzy do sami rzeczi, a rôz rozcygô sã trawama ë strzënama, a całô je nafulowóną spiewã ptôchów, płuskã rëbów, brzãczenim rozmajitëch mëgów. Jinaczi wëzdrzi swiat z wòdë, wedle mie je òn barżi widzały, mni skażony lëdzczim bëtnictwã.
Òkróm płëniãca wiele téż sã dzejało rzeczë związónëch z kaszëbską kùlturą. Kòżdégò dnia béł czëtónë wëjimk z pòwiesce Aleksandra Majkòwsczégò „Żëcé i przigòdë Remùsa”, przë ògniszczach spiéw kaszëbsczich spiewków (pózni téż pòlsczich ë anielczich), ksądz Róman Skwiercz prawił jak to leno òn rozmieje swòjé szpòrtë ë pòwiôstczi, bëło pòtkanié ò òbzéraniu Gduńska z czôłna, bëła mùzika, kaszebskô mszô swiãtô, òbzéranié drzewiannégò kòscoła w Lesnie, chtërnégò wieża je nôwëższim bùdowanim drzewiannym nie leno na Kaszëbach, ale na zycher w Pòlsce, a wierã ë w Europie srzédno-estowi. Bëło téż wëlowanié nômilszégò dzéwczãta spłënienia (latos wëgrôł no wëlowanié knôp przeòblôkłi za dzéwczã!), baro czekawi pòtkanié z méstrã gardu Kòscérznë – Zdzisłôwã Czucha, òpòwiesce co jich je mòżno słëchac gòdzënama lesnégò z Kòkòszczi ò przirodze na Zbrzëcë ë w òkòlich bòrach, mùzika na jaczi grało karno „Horn”, wëstãp karna folkloristicznégò „Zabòrôcë” z Cziczków, rënk kaszëbsczich ksążków, promòcejô lëteracczégò dokôzu ks. Skwiercza „Nié kòżdã dzurã je letkò zasztopac”, pòtkanié z przédnym redachtorã cządnika „Pomerania” – Arturã Jabłońsczim, kòncert kaszebsczégò rockòwégò karna mùzycznégò „Kòmpanijô Wãdzëbôków”, a òstatnégò dnia przërëchtowóne bez Karno Sztudérów Pòmòranijô widowiszcze òparté na przedchrzesczijańsczim zwëkù pòmòrsczim „Scynanié kani”. Tak tedë dzało sã wiele.
2002Co jesz rzec? Ta wanoga czôłnama mie sã widzała, chòc nie òddichnął żem so za baro, bò jô béł w przédnictwie tegò spłenienia ë bëło trza pilowac, bë wszëtkò szło dobrze – tak jak bëło w zaplanowóné. Mòże temù przede wszëtczim widzôł mie sã czas samégò płëniãca, bëca z przirodą, bëca w przirodze? Nie wiém.
Spłënienié widzało sã téż wielu, niewidzało niechtërnim. Jeden chłop, co pierszi rôz béł na ti wanodze czôłnama, bëlny Kaszëba, co mieszkô dalek òd naji Tatczëzne, pòwiedzôł cos, co dało mie do mëszleniô – wiãcy Kaszëbów, taczich z krwi ë gnôta przëdałobë sã na nim spłënieniu. Tedë kaszëbizną bë jaż bùchało, bëłabë òna żëwô, codniowô, tedë gôdka naszô bë nie dżinała westrzód pòlsczi… Mòże stanie sã tak w przindnym rokù czedë spłëwac bãdzema rzéką Słupią?

G.J. Schramke

zaczątk 



Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?