Pò latosym 18. Kaszëbsczim Spłenieniu Czôłenkama
„Szlachama Remùsa”, co na niegò żesma rôczëlë w majowim numrze
„Òdrodë” (5/2003) òstałë ju leno jesz nie wëwòłóné òdjimczi,
wspòmink ë… brunô skóra, co zlazy z pleców ë brzëcha. Spłenienié
doch zakùnczëło sã trzë dnie òd pisaniégò tegò tekstu – 20
lëpińca.
Jak
bëło? Pierwszô òdpòwiedz, jakô mie sã zrodzëła w głowie, to:
fejn. No jo, ale bë wëpòdało napisac cos wiãcy. Przesuwają
sã òbrazë… Bez niżódnégò ładu, jedne zarô za drëdżima…Stop!
Je mùs to wszëtkò jakòs pòùstawac.
Spłënienié zaczãło sã w Sominach. Ùroczësté òtëmkniãcé miało
swój czas w sobòtã 12 lëpińca. Dejadë na spłënienié ju bëło
mòżno przëjachac dzéń rëchli. 12-gò jesz żesma nie płënãli.
13-gò téż nie, a to temù, żebë tim, co chcą dac mòżnosc bëtnictwa
na Zjezdze Kaszëbów w Słëskù. Dopiérze 14-gò czôłna wëpłënałë
na wòdny szlach ë bez 6 dniów przemierzałë kaszëbsczé rzéczi
(Zbrzëcã ë Brdã), jezora ë rozlewiszcza. Żesma òbòzowalë w
Sominach (12, 13 lëpinca), Kaszëbie (14), Lasce (15), niedalek
Swòrów (16), Czérznicë (17), Rëtlu (18), Wòzëwòdë (19). Bëtników
na spłënieniu bëł wiãcy jak 150. Wiãkszosc z nich płënało
czôłnama, dzél òbjeżdżôł Kaszëbë na kòłach, a dzél z òbòzowiszcza
na òbòzowiszcze jeżdżëł aùtama.
Wiodro bëło dobré, baro dobré. Rôz leno, 18 lëpinca, czedë
żesma płënãlë do Rëtla zacągnãło sã czôrnima blónama ë wnetka
nastôł taczi grzëmòt, jaczi długò w pamiãcé òstanie. Łiskawice
rozwidniałë niebò, lugało jakbë chto wòdospôd otëmkł, bez
pôrã minutów grad wialdżi jak wisznie bił zemiã. Mało chto
béł w tim czasu dopłëniãti do môlu òbòzowiszcza ë mało chto
miôł w tim czasu swój telc rozbity…
Dejade bez wikszosc czasu spłënienia słuńce smiało sã na niebie
ë gòrącima parminama grzało swiat.
Wiãkszosc czasu żesma płënãlë rzékama, co mie sã barżi widzy,
niżlë płëniacé jezorama, bo je taczé płëniãcé cekawszi. Nie
leno temù, że naszé rzéczi płëną òstrima zôkrãtama, gdze je
mùs całi czas ùwôżac, bë nie zarëc w sztrąd, ani temù, że
wcyg cos sã na nich dzeje – a to zwróconé drzewiã, a to stawidła
zrobionë bez bòbrë, a to jaczi mòst czë młin, ale téż temù,
że je mòżno z bliska òbzérac przirodã, dzëwą przirodã, chtërna
rôz bòrama schodzy do sami rzeczi, a rôz rozcygô sã trawama
ë strzënama, a całô je nafulowóną spiewã ptôchów, płuskã rëbów,
brzãczenim rozmajitëch mëgów. Jinaczi wëzdrzi swiat z wòdë,
wedle mie je òn barżi widzały, mni skażony lëdzczim bëtnictwã.
Òkróm płëniãca wiele téż sã dzejało rzeczë związónëch z kaszëbską
kùlturą. Kòżdégò dnia béł czëtónë wëjimk z pòwiesce Aleksandra
Majkòwsczégò „Żëcé i przigòdë Remùsa”, przë ògniszczach spiéw
kaszëbsczich spiewków (pózni téż pòlsczich ë anielczich),
ksądz Róman Skwiercz prawił jak to leno òn rozmieje swòjé
szpòrtë ë pòwiôstczi, bëło pòtkanié ò òbzéraniu Gduńska z
czôłna, bëła mùzika, kaszebskô mszô swiãtô, òbzéranié drzewiannégò
kòscoła w Lesnie, chtërnégò wieża je nôwëższim bùdowanim drzewiannym
nie leno na Kaszëbach, ale na zycher w Pòlsce, a wierã ë w
Europie srzédno-estowi. Bëło téż wëlowanié nômilszégò dzéwczãta
spłënienia (latos wëgrôł no wëlowanié knôp przeòblôkłi za
dzéwczã!), baro czekawi pòtkanié z méstrã gardu Kòscérznë
– Zdzisłôwã Czucha, òpòwiesce co jich je mòżno słëchac gòdzënama
lesnégò z Kòkòszczi ò przirodze na Zbrzëcë ë w òkòlich bòrach,
mùzika na jaczi grało karno „Horn”, wëstãp karna folkloristicznégò
„Zabòrôcë” z Cziczków, rënk kaszëbsczich ksążków, promòcejô
lëteracczégò dokôzu ks. Skwiercza „Nié kòżdã dzurã je letkò
zasztopac”, pòtkanié z przédnym redachtorã cządnika „Pomerania”
– Arturã Jabłońsczim, kòncert kaszebsczégò rockòwégò karna
mùzycznégò „Kòmpanijô Wãdzëbôków”, a òstatnégò dnia przërëchtowóne
bez Karno Sztudérów Pòmòranijô widowiszcze òparté na przedchrzesczijańsczim
zwëkù pòmòrsczim „Scynanié kani”. Tak tedë dzało sã wiele.
Co
jesz rzec? Ta wanoga czôłnama mie sã widzała, chòc nie òddichnął
żem so za baro, bò jô béł w przédnictwie tegò spłenienia ë
bëło trza pilowac, bë wszëtkò szło dobrze – tak jak bëło w
zaplanowóné. Mòże temù przede wszëtczim widzôł mie sã czas
samégò płëniãca, bëca z przirodą, bëca w przirodze? Nie wiém.
Spłënienié widzało sã téż wielu, niewidzało niechtërnim. Jeden
chłop, co pierszi rôz béł na ti wanodze czôłnama, bëlny Kaszëba,
co mieszkô dalek òd naji Tatczëzne, pòwiedzôł cos, co dało
mie do mëszleniô – wiãcy Kaszëbów, taczich z krwi ë gnôta
przëdałobë sã na nim spłënieniu. Tedë kaszëbizną bë jaż bùchało,
bëłabë òna żëwô, codniowô, tedë gôdka naszô bë nie dżinała
westrzód pòlsczi… Mòże stanie sã tak w przindnym rokù czedë
spłëwac bãdzema rzéką Słupią?
G.J. Schramke
zaczątk
|