7 (28) / 2003
lëpinc / zélnik

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Piąti zjôzd Kaszëbów we Słëpskù
• Kaszëbskô abò môłpa pòd pôlmą
• Kaszëbskô abò nié?
• "Jo" ale nié wszãdze
• Prawa nôrodnëch miészëznów dzél 10.
• Pierszé: nie szkòdzëc!
• Rzekłe w Kanadze

Nié le Kaszëbë:

• Vojvodina = Wòjwòdina

Môl na Kaszëbach

• Swiecëno czedës ë dzysô

Kùltura:

• Mùyzka swiata - Kòl Jindianów
• Ze Słowôrza Zëchtë
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia

Turistikaka:

• Zbrzëcą ë Brdą
• Kaszëbsczé Spłënieni Czôłenkama "Szlachama Remùsa" 2003 - òdjimczi

Lëteratura:

• STOLËMË
IMIĘ??? Mamelsczi

• Rajsczé Pòwiôstczi
• Zbigniéw Jankòwsczi - wiérztë

Kabaretë:

• Do zdrzódłów - Jarosław Kroplewski

Rajsczé Pòwiôstczi

R. Drzéżdżón

Éwa

Éwa sedzala w widny jizbie na różewi zófie. Zdrzala na swòjã nënkã mëszlącë, cëż na jesz „mądrégò” rzecze. Stopiãcesąt lat temù nënka Éwë òżenila sã sódmi rôz, co bëlo normą, a zamieszkala na planéce Antipa w galaktice BP456. Nie bëlo to za dalek, cos tak kòl trzësta widnëch lat drodżi, le kòntaktë midzë bialkama bëlë baro rzôdczé.
Éwa nie bëla ze swòją nënką zrzeszonô jakąs wikszą miloscą rodzynną. Na dala ji z se blós dzél swòjégò DNA, dlôte Éwa wiedno gôdala, że tak pò prôwdze òstala stwòrzonô w labòratoriji, a ni zrodzonô z nënczi. Móżno rzec że pòwstala do żëcégò w wekù, prawie jak jaczisz zwiérz, geneticzno dostosowóny dlô lëdzczich fimlów. Nie bëlo to nick dzywnégò, w tëch czasach wszëtcë tak robilë, ne móże òkróm Dôwnëch, le ti z wlôsny przëczënë bëlë w jinszim cządze w rozwiju lëdzczégò rodë. Docz sã bëlo mãczëc dzewiãc miesãcy z noszenim dzecka, rodzenim a z chòwanim? Wëgòdni bëlo dac próbkã krwie, skórë, wlosów czë jinszégò dzéla cala do jinstitutë, a za môli rok dostôwalo sã nazôd geneticzno bëlné dzeckò, pózni chòwóné przez nôlepszëch szkólnëch w calim swiece.
Éwa ze swòjim chlopã Jadamã zdecydowelë sã równak w jinszi spòsób miec dzeckò. Wszëtcë wkól stukalë sã w glowë. Téż nënka Éwë bëla tim baro zdzywionô. Wëchôdô na to, że wiadlo ò tim bëlo nôwôżniészą przëczëną ji dzysdniowi wizytë.
– Kim òn bdze? Òbmëslëlë wë to richtisz? – zapëtala sã nënka. „To je jô wiedzala, że òna sã ó to bdze mia cos” – pòmëslela Éwa.
– Më mù delë nôwicy geneticzny wiédzë – òdrzekla na pëtanié.
– Ne, tak to jo… Na wiédzô bdze wiedno pòtrzébnô, jak swiat swiatã… Le problem je z tim, jak zalatwic rządowi przidzôl? Jakùż wë tò zrobilë? – dzywila sã, mając w pamiãce jiwer z zalatwieniém dosc dobrégò materialë na swòjégò sënã. Kùliż to bëlo bieganiô, zalatwianiô a kùliż dëtków do placeniô tuwò a tam…
– Jakòs to sã dalo zalatwic. Jadam miôl jinteresë z jednym asystentã minystra geneticzi… czë jakòs tam. Jô sã za wiele tim nie jinteresowala.
– A co dzeckò bdze mialo z niegò – nënka pòkazala pôlcã wirtualną sztaturã chlopa Éwë, chtërnô krącëla sã pòmalinkù nad westrzódkã stolë.
Nënka Éwë nie lëdala Jadama. Wiedno gôdala, że òn nie je dlô ji córczi. Pòchòdôl doch z Dôwnëch, nëch chtërny mieszkalë na Zemi, a żëlë jak ùpartilcowie jak lëdze w dwadzestimpierszim czë drëdżim stalatim. Jak dzewé zwiérzãta! Bez niżódny geneticzny òchronë. Òn co prôwdã bél jinszi, le Dôwny wiedno bdze Dôwnym. A jesz do tego ta jegò wiédzô – zwëczi a wiérzenia Dôwnëch w cządze dwadzestégòpiérszégò stalatégò… Cëż to je?
– Òd niegò… Ne, jakbë to rzec… Ë taczé tam… – Éwa zaczãla robic sã czerwionô na gãbie. – Le sã nënkò nie smiôj… Më tak so ùmëszlëlë, żebë òn tak kąsk jinteresowôl sã religią, Bògã a tëma sprawama… Jak jegò tatk.
– Religią? A docz jemù to bdze nót? Czë të jes czësto chlaslô? Cëż nen knôp bdze miôl z taczima mëszlama w glowie za żëcé? – nënka zaczãla szkalowac w niebòglosë.
– Je to zarô wiedzala, że të tak rzeczesz. Le jô mëszlã, że jemù to czedësz bdze w żëcym nót… Doch gôdają, że… kùńc je blëskò.
– Cëż gôdają? Jes të córka glupô!? Ò tim kùńcu swiata to doch są blós bajczi wëmëszloné przez nëch proroków, co lażą ze swiata w swiat, a pleszczą ò kùńcu kòsmòsë. Doch tak cos ni móże sã stac. Të doch dobrze wiész, że më mómë tëli swiatów, kùli le chcemë miec. Kùńca swiata ni móże bëc! To je fizyczno niemòżebné.
– Jô to wszëtkò wiém, le jakbë co…
– Ne dobra, niech ce bdze „jakbë co”, le to je glëpòta, żebë taczé mëszlë ladowac knôpiczkòwi w glowã. Lepi trzéba bëlo mù cosz dodac z nôuczi widë, czë nôuczi plazmë. To je wôżniészé! A… – nënka machnãla rãką – ni ma co gadac.
– Mëszlã, że je ju pò wszëtczim – rzekla Éwa chcącô skùńczëc ną gôdkã. – Më sã mielë tak kòl trzecy dowiadowac jak pòszlo.
Éwa rozkazala kòmpùtrowi pòlączëc sã z jinstitutã. Na ékranie pòkôzala sã bialka w biôlim czitlu.
– Ach, witóm – gróska òdrazã pòznala Éwã, ne cëż taczich dzywnëch lëdzy sã nie zabiwô. – Zarôzkã pòlączã z pòrodową jizbą.
Zamigòtalo na ékranie kòmpùtra, a pò sztóce bialczi ùzdrzelë usmióną gãbã Jadama ë dôl sã czëc jegò, kąsk zmachrowóny, le redosny a bùszny glos:
– Wszëtkò je dobrze. Pòszlo tak jak bëlo zaprogramòwóné. Móm jô zdrowégò knôpiczka ùrodzoné…

Jadam

Czej tësące, abò nawetkã milónë lat minãlë, a móże bëlo to bez czasë, zstąpil Bóg na zemiã.
Zstąpil drëdżi rôz.
Pierwszim razã bél przë stwòrzenim nieba a zemi, lãdë a mòrzégò, drzéwiãt a zwiérzãt, Swiata a Wszechswiata.
Szesc dniów zajãla jemù wtenczas robòta nad sklôdanim, richtich do grëpë, ti ùklôdónczi stwòrzeniô.
Zacząl gwësno òd mëszlë. Le czë blós na mëszl mù sygla? Òn jeden to pò prôwdze wié. Nie je téż wiedzec, czë téż na robòta nie bëla dlô niegò za cãżkô. Móże jo, móże nié, le nôwôżniészé je to, że sódmégò dnia zamëslôl sã Bóg nad stwòrzenim swòjim. Wëzdrzôl wkól, zasmiôl sã glosã wiôldżim a redosnym, ë rzëcyl w Swiat môlinczé zôrenka pòùklôdónëch z sensã cząstków żëcégò, zaczinając tim prôwdzëwé żëcé.
A ósmégò dnia skril sã Bóg do mieszkaniô swòjégò, tak abë żëjącé dësze mòglë jegò szëkac. Gdzeż bél nen krajemny môl mieszkaniégò Bòga? Nie widzôl tegò nicht, chòc czasã zdôwalo sã filozófóm, że je nen dodóm niedalek.

Tak jak bëlo na zôczątkù, zstąpil Bóg na zemiã drëdżi rôz. Sôdl so na trónie z kama zrobionégò, a wezwôl do se negò, chtërnégò nazwôl kòróną stwòrzeniégò. A miono jegò nadóné przez swiat bëlo Jadam, co znaczi król swiata.
– Ne jakùż tam kòl ce? – spitôl sã Bóg Jadama.
– Tak jak przódë – òdrzekl chlop. – Jak za Bòga Òjca.
– Co znaczi: „Jak za Bòga Òjca?” – zamëslôl sã Bóg nad òdpòwiescą Jadama.
– To znaczi, jak za Twòją mëszlą Bòżą – Jadam stôl przed trónã czësto nadżi.
– Jo, jo – rzekl Bóg, a pòkrącyl glową, zdrząc na stwòrzony przez se Swiat. – Gôdôsz, jak za mòją mëszlą, jo?
– Jo! Tak gôdajã.
– Te rzeczë mie, czemùż rëba skôczë jak trus pò zemi? Czemùż trus pliwô jak rëba w wòdze? Rzeczë mie czemùż slóń lôtô pòd blónama jak bòcón, a bòcón chòdzy jak sloń a żre trôwã? Rzeczë mie czemùż ksãżëc jidze drogą sluńca, a sluńce jidze drogą ksãżëca? Rzeczë czemùż cemeńt sygô nieba, a żelôzo lôtô wkól gwiôzd miast pôlëc sã wiecznym w nich widã? Czemùż Të Jadamie jes w jedny pòstacëji? Czemùż Të nie jes dwòjaczi, jak bëlo rzeklé na zôczątkù? Gdze je Éwa, na Twòjé żëczbë z Ce pòwstalô? Czemùż Të sã w jedno nazôd stopil? A na kùńc rzeczë mie, bò to je dló miã nôwikszą wëzgódką, czemùż Jadamie môsz dwa lbë? Rzeczë mie, czë tak mialo bëc „za Bòga Òjca”?
– Nie wiém Panie mój – Jadam stojôl przed Bògã wzérając w twôrz jegò proszącym zdrokã. Żdôl ze strachã nó to co mù rzecze Bóg.
Le Bóg nick nie rzekl. Sedzôl zamëszlony wzérając w pòmieszóné gwiôzdë Wszechswiata.

Ë sedzôl tak szesc dniów mëszląc nad ùklôdónką Wszechswiata. Sódmégò dnia, ùsmióny w mëszlë, tchną dëcha swòjégò w nową mësl stwòrzeniô…

zaczątk 


Na Jinternece nigdë ni môsz
wszëtczégò…

żebë miec wiedno całą Òdrodã, wiedno na czas – òbacz tuwò
Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?Napiszë do naju!