8 (29) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Brusczé Jigrë Folkloru
• Dënsczé tradicëje na Kaszëbach?
• Prawa nôrodnëch miészëznów - dzél 11.
• Kaszëbskô séc
• Jëbleùsz J. Stachùrsczégò

Nié le Kaszëbë:

• Czeszë ë Kłodzkô
•  Sydjylland = Pôłniowô Jutlandëjô

Widzóné z bùtna:

• Pòlskò-kaszëbskô repùblika dwòjga nôrodów

Kaszëbë ë swiat:

• Łużëczanów corôz mni a szkòła zamkłô
• Òdroda w Tëreczce, Kaszëbë w Tëreczce

Rozmòwa numra:

• Z burméstrã miasta Rëmi, Wastną Elżbiétą Rogala - Kòńczak, gôdô Fòrmellów Słôwk

Kùltura:

• Mùzyka swiata: Tërcëjô
• Ze Słowôrza Zëchtë
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia - dzél 10. Czas żniwów

Pôlëca z knégama:

• Ò fòrmùle nôrodów

Sydjylland = Pôłniowô Jutlandëjô
Na pògreńczim Miemców ë Danije leżi Szlezwik-Hòlsztin, përznã dali na nordã – Pôłniowô Jutlandëjô. Je to cekawô òbéńda, wëzérającô czësto jinaczi jak Kaszëbë. Në, mòże szlachùje le za zôpadnyma Kaszëbama, chòc to pò prôwdze cos jinszégò. Mòże le Żuławë ą do ni szlachùją.

Pògreńczné òbéńdë bëłë przez wiele stalatów zamieszkóné równo przez Dënów ë Miemców, dzysô, czej są tzw. nôrodné państwa, tak pò dëńsczi jak pò miemiecczi starnie dô zacht miészëznã. Stolëcą Dënów w Miemcach je Flensbùrg, Miemcë w Dëńsce kòscérzą są m.jn. wkół Óbenro (Aabenraa).
Baro tipiczné dlô lëtersczich krajów, a w Dëńsce lëtrów tradicëjno je wikszosc, je że ni ma gardinów w òknach. Wezdrzi to baro dzywno dlô nieprzënãconégò òka, że jidącë szasym je widzec wszëtkò, co mieszkeńcë mają doma.
Jesz jedno, co je kòl nas môło rozkòscérzoné: w kòżdim dëńsczim dodomie je wiedno klawér. Ë lëdze pò prôwdze grają! Nawetka żlë rodzëna nie skłôdô sã z mùzyków pò warkù, kòżden rozmieje zagrac lepi abò gòrzi czilenôsce dëńsczich lëdowëch piesniów. A znają jich pò prôwdze wiele! Jinaczi jak na Kaszëbach, dze wszëtczé lëdowé karna grają bezmała nen sóm zestôwk piesniów, Dënowie spiéwają wiele wszelejaczich frantówk. Mùzyka tak baro sã wdosta w jejich nôrodną kùlturã, że w szkòłach kòżden dzéń zaczinô sã òd spiéwaniô, a nawetka dlô lëdowëch ùniwersytetów, jaczé są baro òglowé w nym kraju, òstałë zrobioné òsoblëwé spiéwniczi. Kòżden z nich mô nié mni jak 200-300 starnów! Në i jak terô nie chcec jich miec za wzór?
Dënowie są baro wrażlëwi na swòjã nôrodną kùlturã ë juwernotã. Je kòle nich na przëmiôr taczé prawò, że ni mòżna wëwiesëc dëńsczi fanë bez zezwòleniégò władzów. Za to na swiãta je to òbrzészkã, ë czej sã nie wëwiesy, je mòżno dostac sztrófã. Jak gôdô mój drëch, nie bëła jesz półdzewiątô reno, a przed jegò dodomã stojelë szandarzë z pitanim, czemù ni miôł wëwieszony fanë! Wedle prawa miôł wëwiesëc w swiãto ò òsmi reno.
Z drëdżi stronë – temù, że na co dzéń nie je mòżno – Dënowie, òsoblëwie z Pôłniowi Jutlandiji, mają swòje baro dłudżé ë wąsczé fanë, jaczi wiszą przed jejich chëczama całi rok òd rena do wieczora. Na taczi ôrt pòdsztrichùją swòjã nôrodną juwernotã. Czej jem to widzôł, sparłãczëła mie sã jedna kaszëbskô wies na nordze, w jaczi przed czile chëczama wedle szaségò wisałë fanë òb całi rok. Në kò mómë cos pòspólnégò! Naji rëbôcë nié òd wczorô łowilë razã, ë stądka dosc tëli spólnëch słów, òsoblëwie nëch rëbacczich.
Nôcekawszé môle są na dëńsczim sztrądze: na óstowim (Bôłt) – są to baro romanticzné môłé hôwindżi, jaczé jaż òchlą, żebë sadnąc w bôt ë pòpłëwac. Na zôpadnym sztrądze to je nad Nordowim Mòrzã, je czësto jinszé wëbrzeżé: kałowaté, zaléwóné dërchã przez mòrze ë abë. Le blós kamianné dardżi prowadzą przez czilométrë łąków, a rôz na dzéń ne nikną pòd mòrzã. Zôgróżbą negò dzéla Danije są wiôldżé sztormë, jaczé jidą z nordë Nordowégò Mòrza. Nié le rôz ne mają zebróné wiele lëdzczich żëców… Nimò tegò Dënowie, cwiardi lëdze, nie òprzestôwają biôtkòwac sã z mòrzã ë dzysodnia całi zôpadny sztrąd je ùmòcniony ë hénë mają pòbùdowóné fùl damów.

P. Szczëpta

zaczątk 


Zôchãcba
w Òdrodze ?

Bëlnô ùdba !

Zazwóni ë zapëtôj ò priz!