Na pògreńczim Miemców ë Danije leżi
Szlezwik-Hòlsztin, përznã dali na nordã – Pôłniowô Jutlandëjô.
Je to cekawô òbéńda, wëzérającô czësto jinaczi jak Kaszëbë.
Në, mòże szlachùje le za zôpadnyma Kaszëbama, chòc to pò prôwdze
cos jinszégò. Mòże le Żuławë ą do ni szlachùją. Pògreńczné
òbéńdë bëłë przez wiele stalatów zamieszkóné równo przez Dënów
ë Miemców, dzysô, czej są tzw. nôrodné państwa, tak pò dëńsczi
jak pò miemiecczi starnie dô zacht miészëznã. Stolëcą Dënów
w Miemcach je Flensbùrg, Miemcë w Dëńsce kòscérzą są m.jn.
wkół Óbenro (Aabenraa).
Baro tipiczné dlô lëtersczich krajów, a w Dëńsce lëtrów tradicëjno
je wikszosc, je że ni ma gardinów w òknach. Wezdrzi to baro
dzywno dlô nieprzënãconégò òka, że jidącë szasym je widzec
wszëtkò, co mieszkeńcë mają doma.
Jesz jedno, co je kòl nas môło rozkòscérzoné: w kòżdim dëńsczim
dodomie je wiedno klawér. Ë lëdze pò prôwdze grają! Nawetka
żlë rodzëna nie skłôdô sã z mùzyków pò warkù, kòżden rozmieje
zagrac lepi abò gòrzi czilenôsce dëńsczich lëdowëch piesniów.
A znają jich pò prôwdze wiele! Jinaczi jak na Kaszëbach, dze
wszëtczé lëdowé karna grają bezmała nen sóm zestôwk piesniów,
Dënowie spiéwają wiele wszelejaczich frantówk. Mùzyka tak
baro sã wdosta w jejich nôrodną kùlturã, że w szkòłach kòżden
dzéń zaczinô sã òd spiéwaniô, a nawetka dlô lëdowëch ùniwersytetów,
jaczé są baro òglowé w nym kraju, òstałë zrobioné òsoblëwé
spiéwniczi. Kòżden z nich mô nié mni jak 200-300 starnów!
Në i jak terô nie chcec jich miec za wzór?
Dënowie są baro wrażlëwi na swòjã nôrodną kùlturã ë juwernotã.
Je kòle nich na przëmiôr taczé prawò, że ni mòżna wëwiesëc
dëńsczi fanë bez zezwòleniégò władzów. Za to na swiãta je
to òbrzészkã, ë czej sã nie wëwiesy, je mòżno dostac sztrófã.
Jak gôdô mój drëch, nie bëła jesz półdzewiątô reno, a przed
jegò dodomã stojelë szandarzë z pitanim, czemù ni miôł wëwieszony
fanë! Wedle prawa miôł wëwiesëc w swiãto ò òsmi reno.
Z drëdżi stronë – temù, że na co dzéń nie je mòżno – Dënowie,
òsoblëwie z Pôłniowi Jutlandiji, mają swòje baro dłudżé ë
wąsczé fanë, jaczi wiszą przed jejich chëczama całi rok òd
rena do wieczora. Na taczi ôrt pòdsztrichùją swòjã nôrodną
juwernotã. Czej jem to widzôł, sparłãczëła mie sã jedna kaszëbskô
wies na nordze, w jaczi przed czile chëczama wedle szaségò
wisałë fanë òb całi rok. Në kò mómë cos pòspólnégò! Naji rëbôcë
nié òd wczorô łowilë razã, ë stądka dosc tëli spólnëch słów,
òsoblëwie nëch rëbacczich.
Nôcekawszé
môle są na dëńsczim sztrądze: na óstowim (Bôłt) – są to baro
romanticzné môłé hôwindżi, jaczé jaż òchlą, żebë sadnąc w
bôt ë pòpłëwac. Na zôpadnym sztrądze to je nad Nordowim Mòrzã,
je czësto jinszé wëbrzeżé: kałowaté, zaléwóné dërchã przez
mòrze ë abë. Le blós kamianné dardżi prowadzą przez czilométrë
łąków, a rôz na dzéń ne nikną pòd mòrzã. Zôgróżbą negò dzéla
Danije są wiôldżé sztormë, jaczé jidą z nordë Nordowégò Mòrza.
Nié le rôz ne mają zebróné wiele lëdzczich żëców… Nimò tegò
Dënowie, cwiardi lëdze, nie òprzestôwają biôtkòwac sã z mòrzã
ë dzysodnia całi zôpadny sztrąd je ùmòcniony ë hénë mają pòbùdowóné
fùl damów.
P. Szczëpta
zaczątk
|