Bôłtowie bëlë grëpą jindoeuropejsczich plemión zamieszkiwającëch
pòbrzég Bôłtu. Do ti grëpë zarechòwóny są Lëtwini, Latwijónowie,
czë ju wëmrzałé plemióna Prësów, Jacwingów ë Kërów. Kòlibką
Bôłtów bëło westrzédné ë górné Pòdnieprzé. Zamieszkiwała tam
tak zwónô bôlto-słowiańskô parłãczëna, to je wespòlëzna nié
czësto zdefiniowónëch etniczno (nôrodno) lëdów, strzédnowiecznëch
starków Bôłtów ë Słowianów. W 1. stalatim najégò cządu, dzél
Bôłtów òstôł òpisóny przez Tacyta jakno lud zbiéraczów jantaru
(Aestiorm gentes).Bôłtów wierzenia bëłë pòlitejisticzné. Òsoblëwé
znaczenié miałë bóstwa nieba: Dijewas (Dievas) - dôwca dobrosce
ë ùdałosce, barnił przed złima dëchama, Perkùn (Perkun) -
bóg łiskawiców, grzëmòtów ë ògnia, ë téż niebiesczé cała:
Słuńce razã z Miesądzã jakno bòskô para ë Zemia. Bôłtowie
tczëlë téż bóstwò: dopùstu, lëgnotë ë òbrodu, a Latwijónowie
jesz nad 70 dobrëch ë złëch dëchów, zwónëch Nënkama. Kòl bóstwów
niższëch ë demónów, ò niewëjasnionëch znankach ë funkcëjach,
wierzëlë w kùlt swiãtëch drzéwiąt (dãbów, lëpów), chòjnów,
kamów, rzék ë gór. Òdżin bëł traktirowóny przez Bôłtów z òsoblëwą
tczą. Nôwôżniészé swiãta òbchôdzëlë na zymk ë jeséń. Jesénné
swiãta bëlë rzeszoné z òfiarama dlô ùmarłich. W swiãce ùmarłëch
(zwóném "dżadama") przetërwała nôpierwszô fòrma
przedchrzescëjańsczëch òbrzãdów, jaką bëła "libacja",
to je òbrzãdowi bal namieniony zawòłónim ë przëbiwającym ùmarłim
dëszóm- skłôdanié jima òfiarë (darë z jedzeniô na grobach,
zapôliwanié znitów).Lëdowô mùzyka Bôłtów ùchòwała wielné archajiczné
rëtë. Je to parłãcznô spôdkòwizna etnicznëch bôłtowëch karnów
(jindoeuropejsczich) ë plemión Liwów (ùgrofińsczich). Lëdowô
mùzyka bëła baro czãsto jedurnym dzélã aktiwnotë mùzyczi Bôłtów.
Dlôte w lëdowi mùzyce pòkôzała sã wiélgô rozmajitoôrtnosc
szlachów ë ùchòwanié w nich archajicznëch elemeńtów. Piesniową
tradycëją reprezentëją nôprzód białczi. Zato knôpi spiéwają
nôbarżi żniwach ë grają na jinstrumentach. Wielno wëstãpiwają
òbrzãdowé piesnië zrzeszoné z robòtą, kòżdorocznéma wëdarzeniama,
lubòtné piesnië, rzôdkò dzejowé ë epicczé. Melodicznô wiérzta
ùchòwała primitiwné, strzédnowieczné skale. Ritm bëł lejny
ë spòkójny, co le mało szlabizowi. Westrzód tuńców mùszi pòdsztrichnąc
òbrzãdowé kòleczkòwé tuńce, zrzeszoné z robòtą é téż chłopsczi
ë białogłowsczé tuńce. Archeòlogijô datëje pòkazanié sã mùzycznëch
jinstrumentów na cząd neòlitu (gnôcatô piszczówka - Latwijô).
Nôpòpùlarniészima jinstrumentama Bôłtów bëłë: kankles (strënowi
jinstrument - Lëtwa) abò téż kòkle (Latwijô), flétniô Pana,
trimitaji (piãc drzewianëch pipów zebrónëch do grëpë)- Lëtwa
A. Bradtke
zaczątk
|