9 (30) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Grobë bëlnëch Kaszëbów - Jak je nalézc?
• Gardë ë wsë w domôcym jãzëkù
• Prawa nôrodnëch miészëznów - dzél 12.
• Center wialdżégò gardu
• Samòrządzëna a Europejskô Ùnijô

Jesz rôz ò òglowim spisënkù

• Kaszëbi w nôrodnëch spisënkach
• Nôrodnosc ë jãzëk:
Czasã piselë, czasã nié...

Nié le Kaszëbë:

• Hùculskô
• Haná = Hanackô
• Kaszëbi w òczach Finów sto lat temù

Kùltura:

• Mùzyka swiata: Kòl sąsadów
• 750 lat òksywsczi parafiji
• Ze Słowôrza Zëchtë
Prawa nôrodnëch miészëznów - dzél 12.

Szwajcarsczi módel wielonôrodnégò kraju (2)

Szwajcarsczé zrzeszowé państwò mô wiôldżé ùprawnienia żlë chòdzy ò spòdlową òrganizacëją bëne kantonu, a téż stosënczi midzë federacëją ë kantonama. Przede wszëtczim, szwajcarskô Kònstitucëjô dôwô òbrzeszk kantonóm, żebë òd Kònfederacëje miałë zgòdã, to je gwarancëją dlô swòjich kònstitucëjów. Ne gwarancëje są dôwóné, żlë:

a. ne kònstitucëje nie mają nick, co bë bëło przék zrzeszowi kònstitucëji
b. ne kònstitucëje zagwësniwają ùjawernianié pòliticznëch prôw, chtërné nie są procem przedstôwicelsczimù ë demòkraticznymù systemowi
c. òstałë przëjãté przez nôród ë mògą bëc zjinaczoné, żlë tak chce absolutnô wikszosc òbiwatelów.

Zôs kònstitucëjô nie dozwôlô „kòżdégò òsoblëwégò związkù ë kòżdégò pòliticznégò ùgôdaniégò midzë kantonama”, tak jak to robią barniącë centralnégò państwa, kònstitucëje federalnëch państw.
Na kùńc, Kònstitucëjô kôże, żebë „òficjalné kòntaktë midzë kantonama ë cëzyma rządama abò jejich przedstôwcama bëłë prowôdzoné przez Związkòwą Jizbã”. Ë chòc kantonë są dosc samòstójné, kòmpetencëje Kònfederacëje są dosc szerok. Na przëmiôr:

a. Kòndeferacëjô dôwô prawòdôwstwò ò ùstawie armië.
b. Prawòdôwstwò ò cywilny òbarnie ë òchronie włôsnoscë òb wòjnã.
c. Kònfederacëjô taksëje reglë wedle jaczich kantonë mdą „rozëmno rządzëc gruńtama”.
d. Kònfederacëjô òrganizëje pùblëczné robòtë.
e. Kònfederacëjô rządzy rezerwama zbòżégò, regùlëje ë pilëje hańdel ë jimpòrt mączi ë zbòżégò.
f. Mô nôwëższi nôdzór nad òchróną wòdów ë lasów.
g. Ùsôdzô prawòdawstwò tikającé żôglarstwa, transpòrtu ë rozdzélënkù elektriczny ë atomòwi stëtkòscë, òcharnë rodë, jagerstwa ë rëbacczëznë, òcharnë zwiérzãt, transpòrtu gazu ë paliwów, stimùlacëje domôcégò filmòwégò ë kùlturalnégò pòdjimstwa.
h. Ùsôdzô prawò tikającë młodzëznë ë spòrtu, stimùlowaniégò ùczałégò dzejaniégò.
i. Zbiérô dargòwé òpłatë.
j. Aktiwno dzëjô za pòlepszenim warënków żëcégò ë gòspòdarczégò ùbëtkù òbiwatelów.
k. Zajimô sã prawã ò bankòwim systemie, ò zmiészanim bezrobòcégò, ò òcharnie kònsumenta, ò nadzérze nad prizama, produkcëji, jimpòrce, òcziszczanim, sprzedażë ë ùpòdatkòwienim alkòhòlu, wprowadzenim ùbezpieczeniégò.
l. Zajimô sã prawã ò stosënkach w robòce, sztôłcenim przemisłowi kadrë, w rzemiesle, hańdlu, gbùrzeznie, ò òbrzészkòwim emeritalnym ùbezpieczenim, ùbezpieczenim na wëpôdk smiercë ë niefùlsprôwnotë, ò pòmòcë rodzënie, zbiorowëch ùgôdaniach, pachce mieszkaniów, ùbezpieczenim ë pòmòcë dlô bezrobòtnëch, ò bùdowiznie ë brëkòwanim dargów ë szasëjów, ò prawòdôwstwie zerzeszonym z latawizną ë autôłama.
m. Zajimô sã prawama ò menicach ë emisëji dëtka, produkcëji ë sprzedôwanim prochù do strzélaniô
Cyg dalszi mdze

D.W. Pazdzersczi

zaczątk 


Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?