9 (30) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Grobë bëlnëch Kaszëbów - Jak je nalézc?
• Gardë ë wsë w domôcym jãzëkù
• Prawa nôrodnëch miészëznów - dzél 12.
• Center wialdżégò gardu
• Samòrządzëna a Europejskô Ùnijô

Jesz rôz ò òglowim spisënkù

• Kaszëbi w nôrodnëch spisënkach
• Nôrodnosc ë jãzëk:
Czasã piselë, czasã nié...

Nié le Kaszëbë:

• Hùculskô
• Haná = Hanackô
• Kaszëbi w òczach Finów sto lat temù

Kùltura:

• Mùzyka swiata: Kòl sąsadów
• 750 lat òksywsczi parafiji
• Ze Słowôrza Zëchtë
Nié tak letkò!

Zszargóné na zôczątkù lëpińca tôfle z nôdpisama pò kaszëbskù we wejrowsczim ë pùcczim krézu wrócëłë nazôd na swòje place. Jo, ale nié na długò. Starostwò wejrowsczé rzecze, że mô wszëtczé tôfle naprawioné. Równak naji jinfòrmatorowie, jaczi czãsto jeżdżą pò szasëjach wejrowsczégò krézu bëlë dbë, że nié wszëtczé tôfle mają nazôd dwajãzëkòwé nôdpisë. Ni mielë prôwdë. Wszëtczé tôfle òstałë naprawioné, ale dzél z nich òstôł jesz rôz zszargóny. Òsoblëwie na tôfla na dardze z Lãbòrga do Wejrowa wedle najich jinfòrmatorów mùszi bëc dërchem zamalowiwónô. Wejrowskô pòlicëjô mô wëznôczoné nôdgrodã za wskôzanié czińców nëch aktów pòliticznégò zadzéwkù.

Wicy czëtôj tuwò


Pòlskò-niemieckô kònferencëjô
Krokòwa . “Jãzëczi, nôrodë, relidżije, sąsedztwa na nordze Kaszëb” – taczi titëł mia nôùkòwé zéńdzenié zrëchtowóné bez Academia Baltica z Lubeczi, Fùndacëjô Eùropejsczé Zéńdzeniô ë Mùzéùm Redżionalné w Krokòwie. [...]

Słowôrz do elementarza

Jesz jedna bëlnô ksążka tegò samégò karna co kaszëbsczi elementôrz sprzed czilu lat, co sã doczekôł drëdżégò wëdôwkù! Dosebno jak elementôrz, ta tuwò je téż pëszno wëdônô.
Ùdbą je kaszëbskò-pòlsczi słowôrz, jaczi je jilustrowóny. Jegò dërżeń je òpiarti na przódzy wëdónym elementarzu, chòc wedle autorów słowôrz téż dôwô „słowa, jaczé autorowie mają za wôżné, a jaczich w elementarzu ni ma” – razã to je 680 słów.
Tak jak w elementarzu, prócz spòdlowégò słownikòwi materije, kòżde słowò je zjilustrowóné kaszëbsczim zdanim z terëczasny kaszëbiznë, a czãsto przëmówką czë przësłowim. Są to wëjimczi ze Sëchtë, a téż z lëteraturë, m.jn. z S. Bieszka, H. Derdowsczégò, L. Hejczi, J. Karnowsczégò, A. Labùdë czë J. Trepczika a téż ùtwórców czësto terëczasnëch jak W. Czedrowskô ë E. Prëczkòwsczi. Wedle autorów we słowarzu je 750 tãgôdków, 183 przësłowia ë 197 jidiomów. Prócz spòdlowi wôrtnotë słowarza, mómë tuwò jak je widzec dodôwkòwą wôrtnotã – zbiér dzecny lëteracczi materije.
Pëszné céchùnczi dôwają no, co nôbarżi je nót kòżdémù dzeckù: ùjawerniają czarzny swiat dzecnoscë fùl òpòwiesców ë bôjków a téż ùczą, przedstôwiającë nieznóné donądka sprawë. Bëlny wstãp do kaszëbsczégò swiata dlô zaczinajków – nié le dzeców!

D.W. Pazdzersczi

Katarzëna Kwiatkòwskô i Witold Bòbrowsczi, ilustracëje Joanna M. Kołyszko, Twój pierszi słowôrz kaszëbskò – pòlsczi, Fundacja Dar Gdańska, 2003.


"Zrësził wiater òd mòrza" dlô dr. Diétmara Albrechta

Gduńsk. Latos medal „Zrësził wiater òd mòrza” dostôł dr Diétmar Albrecht z Lubeczi. Medal òstôł ùstanowiony przez K-PZ dlô pòjedinczëch lëdzy ë dlô karnów, jaczé dzejającë bùten Pòmòrzégò, mają bëlny ùdzél w jegò rozwicym ë rozkòscérzanim na gónie kùlturë, nôùczi ë gòspòdarczi. Medal je przëznôwóny przez kapitulã pòd przédnictwã prof. Gerarda Labùdë. Donądka medal dostelë: ks. prof. dr hab. Janusz Paserb (Pasierb, Warszawa - Pelplëno),
prof. dr hab. Alfréd F. Majewicz (Pòznań), Ferdinand Nojrajter (Neureiter, Austrijackô),
Gùnter Gras (Günter Grass, Niemieckô), prof. dr hab. Gerard Labùda (Pòznań), Edward Pałłasz (Warszawa), prof. dr hab. Hanna Pòpòwska Taborska (Warszawa), dr Hans Geòrg Zyglér (Siegler, Niemieckô), Jerzi Slasczi (Ślaski, Warszawa), prof. Bògdan Wachòwiôk (Wachowiak, Pòznań), red. Marian Kùbera (Warszawa).

gw, p


Lëzëńsczi téater w Baninie
Banino. 28. séwnika w Baninie òdbëło sã przedstawienié „Dzéwczëca ë miedzë”, téatrowi sztëczi napisóny przez ks. Bernarda Sëchtã. Òsta òna zagrónô przez amatorsczi téater z Lëzëna. Tradicëje amatorsczégò téatru na Kaszëbach są wialdżé. Przed wòjną nié rôz ùbinowiony biwôł „Agùst Szlôga” ks. Léòna Hejczi (łoni wëdóny przez Òficynã Czëc ze Gduńska), téż dokôz ks. B. Zëchtë „Hanka sã żeni”. W òstatnëch latach centrama kaszëbsczégò téatru sã stałë Parchòwò ë Srôkòjce ze swòjima przezérkama téatrów. W Srôkòjcach, òkróm te dzejôł téater „Bina”.
Téatrã z Lëzëna czerëje Marëjô Krosnickô. Na łómanim 80. ë 90. lat miôł dosc tëli zwënégów, a pò czilolatny paùzë terô wrôcô na binã. Òrganizatorã przedstawieniégò je banińsczi part K-PZ.

ps


Nazôd do dôwnëch mionów

Lijuwarden (Leeuwarden, Frizëjô).
Wszëtczé wòdë prowincëje Frizëjô (Fryslân) dostóną ùrzãdowé frisczé miona. Równoczasno òprzestóną bëc òficjalné jejich donechczasné niderlandzczé miona. W kùńcu séwnika marszôłk Frizëje ògłosył, że 90% ze 31 gminów redżonu mô sã ju na to zgòdzoné. Wòdë, jaczé sygają dali jak prowincëjô (na przëmiôr Nordowé Mòrze) mdą mia dali donechczasné niderlandzczé miona. Wszëtczé jinszé òstóną ju wnetka zastąpioné òridżinalnyma frisczima. Prowincëjô Frizëjô ju 10 lat temù przëszła nazôd do swòjégò òficjalnégò miona „Fryslân”, frisczi je drëdżim jãzëkã ùrzãdowim, je ùczony w szkòłach ë ùżiwóny w pùblicznym żëcym. Frizowie ni mają niżódny tradicëje swòjégò gwôsnégò państwa.

gk, ps

zaczątk 


Përznã smiéchù...

Zeszlë sã rôz dwaji prawnicë. Jeden gôdô do drëdżégò:
- Të tak dërch sztudérëjësz té ùstôwë ë przepisë. Rzeczë të mie, jaczi je twój òblubiony akt sądowny.
- Szczëro móm rzec ?
- Jo.
- Òbrôz z gòłą Temidą.

* * * *

Klara baro chca stac sã znôną a bògatą ë ùmësla so robic jakno modelka. Dosc długo szuka so taczi robòtë jaż w kùńcu so jã nalazła. Jéj nowi przédnik chcôł jã sprôwdzëc ë rzekł jéj:
- Na dzysô mómë przerëchtowóné pòkôzk modë. Muszã òbôczëc jak bãdzesz so dôwa radã przed publiką.
- Bòże swiãti – òdrzekła werzasłô Klara – ale jakże jô sã ledzama pòkôżã?! Jô doch nie môm co òbuc!

***

Jedna Kaszëbka wzãla so za chlopa Pòlôcha, chtëren ani zwëków ani gôdczi kaszëbsczi nie znôl ani nie lëdôl. Òna mù wiedno gôdala:
– Të sã naùczë chòc kąsk pò kaszëbskù, bò to sã cë mòże w żecym przëdac.
– A po co ja się mam uczyć kaszubskiego? To mi nie będzie w życiu potrzebne – gôdôl smiejącë sã chlop.
Jedną razą szlë òni nazôd cemną nocką z wiesczi zabawë. Jak je wiedzec bialczi mają to do se, że lepi ò cemkù widzą, prawie te, czedë chlopi so kąsk za wiele sznapsë wëpiją. Òni so tak wiesolo szlë sztrasą, jaż wtim bialka zawrzeszczala:
– Chlopie òpasuj, plëta!
– Co, co, co? Co to jest „plëta”?
Jak òn gôdôl „co to jest...”, te prawie w nã plëtã wlôzł.
– Dlaczego mi nie powiedziałaś, że przed nami jest kałuża. Teraz mam całe nogi mokre – riknąl zli chlop.
– To cë je dobrze, terô të wiész co to je plëta – rzekla smiejącë sã bialka ë dodala – Widzysz të, czasã wôrt je znac kaszëbską gôdkã.