10 (31) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• "Hej, Młodi z Kaszëbów rodã" !!!!
• Stanica w Brusach
• II kaszëbsczé diktando
• Òd kòła do autobùsa
• Kaszëbë za òcéanã
• Gard w Białogardze
• Czeszë ò Kaszëbach

Nié le Kaszëbë:

• Laplandëjô - jawô czë snienié

Kùltura:

• Kùtin czarzi
• Ksążka na Gòdë
• Ze Słowôrza Zëchtë
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia

Do smiéchù:

• Mùzealé przëtrôfczi

Kaszëbë za òcéanã

Biwalcóm brusczégò Midzënôrodnégò Festiwalu Fòlkloru je bëlno znónô. Òd wiela lat gòscy kòl nas ë na binie graje na dudach. Kaszëbka, z jaką gôdómë le pò anielskù- Blanche Krbechek z Mineapòlis.

- Czedës jô bëła baro zaskòkłô: pòdchôdô do mie dzyrzkô starszô wastnô w kaszëbsczim òbleczënkù ë gôdô do mie pò anielskù. Pùzni jô sã dozna, że to prawie je òna – rzekła mie czedës mòja redachcëjnô drëchna, Ana Cupa, brusónka, ùrzidzonô w òrganizacëją latoségò Festiwalu. W tim ni ma nick dzywnégò! Mòji prastarkòwie bëlë wëjachóny z Kaszëbów w 1872. rokù ë jô ni mia łączbë z żëwą gôdóną kaszëbizną – gôdô Blanche.
BlancheBlanche przëjeżdżiwô do Pòlsczi òd 10 lat. Na Kaszëbach gòscymë jã ju ósmi rôz. Przed 1993. rokã, czej pierszi rôz tuwò przëjacha, ni mia nigdë dëtków na taką wanogã. Pózdni përznã sã zmieniło – dosta kąsk pò starszich ë mògła zacząc wanożëc do kraju, skądka je ji rózga.
Mòji starszi są w pòłwie z Kaszëbów, w pòłwie z Wiôlgòpòlsczi, ale jô sã czëjã Kaszëbką – gôdô Blanche. Òkróm tegò, że ni mô w sto procentach kaszëbsczégò genealogòwégò drzewa, je ti dbë, że nié le krewiô, czë òjcowie rozsądzywają ò tim kògùm më sã czëjemë. – Bò je to mòżlëwé, żebë nalézc lëdzy ò tak pò prôwdze jednorodny genealogië? – pitô.
Łączbã z jinszima kaszëbsczima emigrantama da radã zarzeszëc dzãka genealogòwim stowôróm ë pùblikacëjóm na Jinternéce. Nëch w Americe je dosc tëli. Dzys są ju w sécë, ale czedës bëłë le blós drëkòwóné cządniczi. Wikszosc amerikańsczich Kaszëbów na taczi prawie ôrt nalazło swòjã rózgã. – To dô równak czile wsów na nordze Zjednónëch Krajów Americzi ë w Kanadze, dze pò kaszëbskù sã gôdô òb całi czas, òdkądka ny lëdze wëemigrowelë ë hëné kaszëbsczi swiądë nicht ni mùszi sã òsoblëwie bùdowac, bò na je przekôzywónô z pòkòleniégò na pòkòlenié – gôdô Blanche.
Szukanié jinszich Kaszëbów ë swòji kaszëbsczi ùszłotë je drãdżé, bò w cządze emigracëjë nicht nie wpisowôł, że je Kaszëba. Dlô ùrzãdowników wôżny béł le krôj pòchôdënkù – a w nym czasu to bëła Prëskô, temù wikszosc Kaszëbów nie chcącë bëc wzãti za Niemców, gôdało że są Pòlôchama. A jinszô jinszosc, że ò tim czasu „bëc Kaszëbą” téż nie bëło òrãgą do bùchë. – Ale jaczi z nas Pòlôszë? Jesmë Kaszëbama, ale tej amerikańsczi ùrzãdownik nie wiedzôł jak to wpisac. Ùczimë lëdzy całi czas, żebë mielë dbã ò swòjã kaszëbską juwernotã ë pòchôdënk – dolmaczi Blanche. Jedno co òstało, to nalézc lëstã pasażérów òkrãtu, na jaczim emigrancë płënãlë do Americzi ë pòszëkac na ni kaszëbsczich mionów.
Nôwôżniészô je szkòłowizna – rzecze Blanche, czej jã pitóm ò młodëch Kaszëbów w ZKA. Rzôdkò je taczi, co rozmieje jesz gadac pò kaszëbskù, jãzëk zdżinął razã ze starszim pòkòlenim, na jaczé anielsczëzna ni mia tak wialdżégò cëskù òbez szkòłã.
Blanche mô kòta ò baro dzywnym mionie „Bòjkòt”. – To nie je pòliticzné! – smieje sã. – To je „òn”, tej mô słowò „boy”, pò anielskù „knôp”, do kaszëbsczégò „kòt” ë stądka je miono „Bòjkòt”.
Nie gôdô chãtno ò swòji robòce. A mô ò czim gadac! Òb wiele lat robia we skansenie w historicznym òbleczënkù „grającë” historicznëch pòstójców. Dzysô je trenérką psów ë ùczi na òsoblëwëch kardiologòwëch kùrsach. – Nie jem niżódnym dochtorã, w mòji robòce chòdzy ò to, żebë lëdzóm co mają stik z zagróżbą zôwałã, czë ataką sërca rzec na jaczi ôrt mają nôlepi chòrémù òd razu pòmòc. Nôwikszi dzél ji ùczniów są to òsobë z chòroscama sërca, a òsoblëwie jejich rodzënë.
Pò robòce Blanche je nie mni aktiw: wësziwô, prowôdzy anielskòjãzëkòwi kwartalnik amerikańsczich Kaszëbów „Przëjôcél Lëdu Kaszëbsczégò” ë je przédnikã KANA (Stowôra Kaszëbów Nordowi Americzi). Sama nie wié skądka w ni je jaż tëli stëtkòscë. Kwartalnik, jaczi wëchôdô òd 5 lat je zapisóny przez wiele Kaszëbów w Americe a téż… na Kaszëbach. – Mómë we dbie edukacëją lëdzy ò jejich kaszëbsczi rózdze ë kaszëbsczi kùlturowi tradicëji, dôwanié mòżlëwòtë kòntaktu z jinszima Kaszëbama w Americe, a téż z Kaszëbama w Tatczëznie – tak Blanche taksëje misëją cządnika ë stowôrë. W Americe, temù że Kaszëbi są rozrzëcony pò wialdżi teritoriji ë niewiele lëdztwa jesz pò kaszëbskù gôdô, drãgò je sã nalézc. Òstaje le genealodżijô ë zwëczajno szëkanié kaszëbsczich mionów. Temù w kòżdim numrze „Przëjacela” są drëkòwóné jinfòrmacëje ò kaszëbsczich mionach, jejich etimòlodżiji, a téż „zôchãcbë” lëdzy jaczi szukają za swòjima daleczima rodzënama.
Blanche do te wszëtczégò sã wzã, razã ze Stanisławã Frimarkã z Lesna za tôłmaczënk "Żëcégò i przigód Rémùsa" na anielsczi. Pierszi rozdzél òstôł prawie wëdrëkòwóny w jesennym numrze „Przëjacela”. – Rémùs béł tôłmaczony na pòlsczi, niemiecczi, francësczi. Na anielsczi jesz nié. Mdze to dérowa nôwëżi pół stalatégò ale mie ë Staszowi sã to ùdô – Blanche je òptimistką.
Na kùńc Blanche pòkôzëje kaszëbsczi òbleczënk, jaczi sama mia zrobiony. Ji wësziwk je jinszi jak nen, jaczi më znómë. Ni ma w nym czerwiony farwë, całi je jakbë barżi mòdri ë do „przezdrzeniô”. – Czerwionégò ni ma? Në, jo! W Americe nie jidze kùpic czerwionëch nitków! – smieje sã.

P. Szczëpta

zaczątk 


KANA