Biwalcóm brusczégò Midzënôrodnégò Festiwalu
Fòlkloru je bëlno znónô. Òd wiela lat gòscy kòl nas ë na binie
graje na dudach. Kaszëbka, z jaką gôdómë le pò anielskù- Blanche
Krbechek z Mineapòlis.
- Czedës jô bëła baro zaskòkłô: pòdchôdô do mie dzyrzkô starszô
wastnô w kaszëbsczim òbleczënkù ë gôdô do mie pò anielskù.
Pùzni jô sã dozna, że to prawie je òna – rzekła mie czedës
mòja redachcëjnô drëchna, Ana Cupa, brusónka, ùrzidzonô w
òrganizacëją latoségò Festiwalu. W tim ni ma nick dzywnégò!
Mòji prastarkòwie bëlë wëjachóny z Kaszëbów w 1872. rokù ë
jô ni mia łączbë z żëwą gôdóną kaszëbizną – gôdô Blanche.
Blanche
przëjeżdżiwô do Pòlsczi òd 10 lat. Na Kaszëbach gòscymë jã
ju ósmi rôz. Przed 1993. rokã, czej pierszi rôz tuwò przëjacha,
ni mia nigdë dëtków na taką wanogã. Pózdni përznã sã zmieniło
– dosta kąsk pò starszich ë mògła zacząc wanożëc do kraju,
skądka je ji rózga.
Mòji starszi są w pòłwie z Kaszëbów, w pòłwie z Wiôlgòpòlsczi,
ale jô sã czëjã Kaszëbką – gôdô Blanche. Òkróm tegò, że ni
mô w sto procentach kaszëbsczégò genealogòwégò drzewa, je
ti dbë, że nié le krewiô, czë òjcowie rozsądzywają ò tim kògùm
më sã czëjemë. – Bò je to mòżlëwé, żebë nalézc lëdzy ò tak
pò prôwdze jednorodny genealogië? – pitô.
Łączbã z jinszima kaszëbsczima emigrantama da radã zarzeszëc
dzãka genealogòwim stowôróm ë pùblikacëjóm na Jinternéce.
Nëch w Americe je dosc tëli. Dzys są ju w sécë, ale czedës
bëłë le blós drëkòwóné cządniczi. Wikszosc amerikańsczich
Kaszëbów na taczi prawie ôrt nalazło swòjã rózgã. – To dô
równak czile wsów na nordze Zjednónëch Krajów Americzi ë w
Kanadze, dze pò kaszëbskù sã gôdô òb całi czas, òdkądka ny
lëdze wëemigrowelë ë hëné kaszëbsczi swiądë nicht ni mùszi
sã òsoblëwie bùdowac, bò na je przekôzywónô z pòkòleniégò
na pòkòlenié – gôdô Blanche.
Szukanié jinszich Kaszëbów ë swòji kaszëbsczi ùszłotë je drãdżé,
bò w cządze emigracëjë nicht nie wpisowôł, że je Kaszëba.
Dlô ùrzãdowników wôżny béł le krôj pòchôdënkù – a w nym czasu
to bëła Prëskô, temù wikszosc Kaszëbów nie chcącë bëc wzãti
za Niemców, gôdało że są Pòlôchama. A jinszô jinszosc, że
ò tim czasu „bëc Kaszëbą” téż nie bëło òrãgą do bùchë. – Ale
jaczi z nas Pòlôszë? Jesmë Kaszëbama, ale tej amerikańsczi
ùrzãdownik nie wiedzôł jak to wpisac. Ùczimë lëdzy całi czas,
żebë mielë dbã ò swòjã kaszëbską juwernotã ë pòchôdënk – dolmaczi
Blanche. Jedno co òstało, to nalézc lëstã pasażérów òkrãtu,
na jaczim emigrancë płënãlë do Americzi ë pòszëkac na ni kaszëbsczich
mionów.
Nôwôżniészô je szkòłowizna – rzecze Blanche, czej jã pitóm
ò młodëch Kaszëbów w ZKA. Rzôdkò je taczi, co rozmieje jesz
gadac pò kaszëbskù, jãzëk zdżinął razã ze starszim pòkòlenim,
na jaczé anielsczëzna ni mia tak wialdżégò cëskù òbez szkòłã.
Blanche mô kòta ò baro dzywnym mionie „Bòjkòt”. – To nie je
pòliticzné! – smieje sã. – To je „òn”, tej mô słowò „boy”,
pò anielskù „knôp”, do kaszëbsczégò „kòt” ë stądka je miono
„Bòjkòt”.
Nie gôdô chãtno ò swòji robòce. A mô ò czim gadac! Òb wiele
lat robia we skansenie w historicznym òbleczënkù „grającë”
historicznëch pòstójców. Dzysô je trenérką psów ë ùczi na
òsoblëwëch kardiologòwëch kùrsach. – Nie jem niżódnym dochtorã,
w mòji robòce chòdzy ò to, żebë lëdzóm co mają stik z zagróżbą
zôwałã, czë ataką sërca rzec na jaczi ôrt mają nôlepi chòrémù
òd razu pòmòc. Nôwikszi dzél ji ùczniów są to òsobë z chòroscama
sërca, a òsoblëwie jejich rodzënë.
Pò robòce Blanche je nie mni aktiw: wësziwô, prowôdzy anielskòjãzëkòwi
kwartalnik amerikańsczich Kaszëbów „Przëjôcél Lëdu Kaszëbsczégò”
ë je przédnikã KANA (Stowôra Kaszëbów Nordowi Americzi). Sama
nie wié skądka w ni je jaż tëli stëtkòscë. Kwartalnik, jaczi
wëchôdô òd 5 lat je zapisóny przez wiele Kaszëbów w Americe
a téż… na Kaszëbach. – Mómë we dbie edukacëją lëdzy ò jejich
kaszëbsczi rózdze ë kaszëbsczi kùlturowi tradicëji, dôwanié
mòżlëwòtë kòntaktu z jinszima Kaszëbama w Americe, a téż z
Kaszëbama w Tatczëznie – tak Blanche taksëje misëją cządnika
ë stowôrë. W Americe, temù że Kaszëbi są rozrzëcony pò wialdżi
teritoriji ë niewiele lëdztwa jesz pò kaszëbskù gôdô, drãgò
je sã nalézc. Òstaje le genealodżijô ë zwëczajno szëkanié
kaszëbsczich mionów. Temù w kòżdim numrze „Przëjacela” są
drëkòwóné jinfòrmacëje ò kaszëbsczich mionach, jejich etimòlodżiji,
a téż „zôchãcbë” lëdzy jaczi szukają za swòjima daleczima
rodzënama.
Blanche do te wszëtczégò sã wzã, razã ze Stanisławã Frimarkã
z Lesna za tôłmaczënk "Żëcégò i przigód Rémùsa"
na anielsczi. Pierszi rozdzél òstôł prawie wëdrëkòwóny w jesennym
numrze „Przëjacela”. – Rémùs béł tôłmaczony na pòlsczi, niemiecczi,
francësczi. Na anielsczi jesz nié. Mdze to dérowa nôwëżi pół
stalatégò ale mie ë Staszowi sã to ùdô – Blanche je òptimistką.
Na kùńc Blanche pòkôzëje kaszëbsczi òbleczënk, jaczi sama
mia zrobiony. Ji wësziwk je jinszi jak nen, jaczi më znómë.
Ni ma w nym czerwiony farwë, całi je jakbë barżi mòdri ë do
„przezdrzeniô”. – Czerwionégò ni ma? Në, jo! W Americe nie
jidze kùpic czerwionëch nitków! – smieje sã.
P. Szczëpta
zaczątk |