Òdroda nr 1
(35) 2005 |
Spòłeczno- pòliticzny:
Kùltura:
Snôżô lëteratura:
Pòlëca z knégama:
Pòpùlarno - nôùkòwi:
Kòmentôrz:
|
 |
Jakô Òdroda? |
Rok
2004 nie béł nôlepszi dlô Òdrodë. Ùkôzałë sã tedë, przede
wszëtczim bez dëtkòwé jiwrë, le trzë numrë najégò cządnika.
A ë te trzë numrë (a téż nen), w wiôldżim dzélu, dzãka Dobrzińcóm,
za co tu jesz rôz skłôdómë Jima Bóg zapłac.
Rok 2004 béł rokã przëmëszleniów, a téż sprawdzaniô rozmajitëch
ùdbów, jak chòcbë „wkłôdczi” – pòcztowé przekazë doparłãczoné
do strëmiannikòwégò numra.
W gòdnikù, na piątim gebùrstagù Òdrodë, jaczi jesma òbchòdzelë
le w wąsczim, wnet le redakcëjnym karnie, ë tak jak w nym
rokù, z przëczënë trzech numrów, wëpôdało – bez tortów, bez
swiãtowaniô, jesma ùradzëlë ò przindnocë cządnika.
Ùdbów na zéńdzenim bëło przedstawionëch pôrã, m.jin. zrobieniô
z Òdrodë pismiona dwajãzëkòwégò (co wikszoscą głosów zarô
òsta òdrzuconé precz), czë téż kwartalnika, co bë sprawiło,
że tematika bë sã mùszã dosc tëli zmienic, wërzëcony bëłbë
m.jin. dzél wiadłów, bò doch niemòżlëwòtą bëłobë dawac w kwartalnikù
aktualné jinfòrmacëjë ò tim, co sã na Kaszëbach wëdôrzëło.
Pò rozwôżenim ùdbów ë diskùsejë òstało ùradzone, że Òdroda
dali òstónie kaszëbskòjãzëkòwim miesãcznikã, ò taczim jak
donenczas krzélu ë mni wiãcy tich samich tematicznych dzélach.
Przédną zmianą bãdze to, że òd nôstãpnégò numra za Òdrodã
bãdze mùs płacëc dëtczi. Zmieni sã téż pierszô starna – bãdze
farwnô, a téż w dzélu miono, bò przed Òdrodą bãdze jesz stało
Kaszëbskô. Jak baro mdze graficzno jinszô òd rëchlejszëch
– to sã jesz òbôczi, bò wcyg nad tim robimë. Póczi co, naju
cządnik bãdze miôł, tak jak do terô 16 starnów, le jak wszëtkò
pódze tak, jak jesma so ùmëslëlë – bãdzema zwikszëwac jegò
òbjim. Wiãkszi cësk òstónie téż pòłożony na zdobëwanié wiadłów
z „kraju” ë tu òd razu wszëtczich chãtnëch rôczimë do wespółrobòtë
(wicy jinfòrmacëjów na tã témã w redakcëjë). Chcema téż pòprawic
regùlarnotã wëchòdzeniô Òdrodë, z czim jesma mielë donenczas
jiwer. To na zaczątk. Wiele ë... równo z tim – nie za wiele.
Rechùjama sã dejadë ze swòją mòcą ë nie chcema gôdac na przódk
a prawic, że mómë plan „czôłnã òpłënąc swiat”. Robòtë je wiele,
tak tedë Bòże nama pòmagôj.
Mùszima sã dac jesz zdebło czasu, bë wprowadzëc wszëtczé zmianë,
jaczé są związóny z przéńscã Òdrodë z darmòwi na płatną. Temù
téż nôstãpny, nowi numer ùkôże sã nie w gromicznikù, le w
strëmiannikù. Pòtemù, jak dobrze, ju co miesąc. To do ùzdrzeniô.
Przédny redachtór G.J. Schramke |
Co je czëc w Tatczëznie |
Pôrã słów na kùńc rokù
W
strzodã 6 rujana 2004 r. kaszëbsczé karno Tatczëzna ze Słëpska
wëbrało nowi zarząd. Przédnikã òstôł Macéj Dorau (2. rok pedagògiczi),
wice-przédnikã Bernadeta Bronk (4. r. matematiczi z jinfòrmatiką),
pisôrkã Anna Gawin (4. r. pòlsczi filologiji), a dëtkòwim
Damian Bałachòwsczi (4. r. historëji).
Z rozmajitëch ùdbów, jaczé òd rujana do kùńca tegò rokù karno
zjiscëło, abò w jaczich brało aktiwny ùdzel,wëmienic wôrt
przede wszëtczim: bëcëzna (14 smùtana) na mszë swiãti z kaszëbską
liturgiją (nôleżnicë Tatczëznë czëtalë lekcëje ë mòdlëtwã
wiernëch). Pò mszë bëło spòtkanié przë kùchu ë kawie z nôleżnikama
słëpsczégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô; zéńdzenié
(23 smùtana) z Felicją Baską-Bòrzëszkòwską – szkólną z Kaszëbsczégò
Òglowégò Liceum w Brusach. Pòtkanié to bëło prowadzenim dali
zéńdzeniów Tatczëznë z czekawama lëdzama z Kaszub, pt.: Mòjô
kaszëbskô stegna; karnowô wilëjô (14 gòdnika).
Wôrt téż dodac, że na cotigòdniowëch pòtkaniach òdbiwałë sã
ùczbë czëtaniô ë pisaniô pò kaszëbskù. Bëło téż zapòznôwanié
sã z arcëdokôzã kaszëbsczi lëteraturë – pòwiescą A. Majkòwsczégò
Żëcé i przigódë Remùsa, a téż pòszérzanié wiedzë z naji rodny
historijë, pismieniznë ë kùlturë. Wëmienioné tu ùdbë mdą dali,
w 2005 r., realizowóné.
Na ten rok akademicczi òstało zaplanowóné jesz midzë jinszima
zòrganizowóné Kaszëbsczégò Dnia na Pòmòrsczi Pedagògiczny
Akademijë, przë leżnoscë jaczégò òstóną wrãczony nôdgrodë
„Skra Kaszëb” za nôlepszą pracã magisterską ò regionalny tematice.
Ùmëslonô je téż wanoga pò czekawich môlach na Kaszëbach. Je
ùdba zrëchtowaniô karnowi jinternetowi starnë, a téż wëdôwanié
gazétczi. Jak wiedno karno mdze téż wespółrobiło w rëchtowanim
ùdbów słëpsczich szkòłów ë rozmajitich kaszëbsczich karnów.
Wszëtczim Czëtincóm Òdrodë karno Tatczëzna żëczë na Nowi Rok
wszëtczégò nôlepszégò, przedë wszëtczim cobë 2005 rok béł
lepszi jak nen, co sã skùńcził, a redachcëji Òdrodë wiele
numrów jich cządnika. A wszëtczich zajinteresowónych dzejanim
Tatczëznë, òsoblëwie sztudérów, co ùczą sã w Słëpskù, rôczy
na zéndzenia karna, jaczé sã òdbëwają w kòżdi wtórk ò 18.30
na Wëdzale Filologiczno - Historicznim Pòmòrsczi Pedagogiczné
Akademijë w Słëpskù.
Macéj Dorau (przédnik Tatczëznë)
|
3.kaszëbsczé diktando |
Latos òrtograficzné biôtczi òdbëłë sã 6. smùtana w Kartuzach.
Piszący pòdzelony bëlë na piãc karnów: „spòdlecznô szkòła”,
„gimnazjum”, „strzédnô szkòła”, „starszi” ë „profesjonaliscë,
szkólny”. Pò pierszim etapie sãdzowskô kòmisëjô dopùszczëła
do finałów le biôtkòwników z kategòriów: „spòdlecznô szkòła”,
„gimnazjum”, „starszi” ë „profesjonaliscë, szkólny”.
Latos pisóné bëłë dzéle dokôzów Anë Łajming (ji miona pòzwóné
bëło diktando). Wedle ùczestników latosé tekstë bëłë letszé
jak łoni. Jich pòprôwnosc òceniwalë: Róża Wòsôk Slëwa, Danuta
Pioch, Genk Prëczkòwsczi, Marek Cybùlsczi ë Paùl Szczëpta.
Kąsk jiwrë bëło z kategòriama. Jidze prawie ò „starszëch”
ë „profesjonalistów, szkólnëch” – jakùż rechòwac tëch co warkòwò
(gazétnicë, pisôrze), zajimają sã pisaniém pò kaszëbskù: do
„starszëch” czë „profesjonalistów, szkólnëch”? W kùńcu òstało
tak, że szkólny bëlë wrechòwóny do „profesjonalistów” a reszta
do „starszëch”.
W karnach dlô dorosłëch, òglowò lepszima òkôzalë sã „starszi”,
chtërny w finale zrobilë razã le 9 felów. „Szkólny” mielë
jich 25.
Òb czas kònkùrsu òstałë wrãczóné dwie lëteracczé nôdgrodë.
Pierszô, miona. R. Wróblewsczégò, dlô Aszi Gackòwsczi za lëteracczi
debiut. Przëbôczëc je nót, że Asza je nôleżnikã lëteracczégò
karna Zymk, a ji dokôzë mòżna przeczëtac w slédnym zsziwkù
(Zymk 3), wëdónym łoni bez no karno.
Kònkùrs lëteracczi miona Ji. Trojanowsczi wëgra Anna Bòrowskô.
Fùndatorką nôdgrodë je Kirsti Siraste z Finlandëji.
Dr
Wëniczi diktanda:
Spòdlecznô szkòła:
I – Pioter Teclaw
II – Rafał Góra
Gimnazjum:
I – Mónika Kùrs
II – Macéj Zdrojewsczi
III – Béata Czaja
Starszi:
I – Tomôsz Fópka, chtërny napisôl
tekst bez felë!
II – Róman Drzéżdżón
ë Artur Jabłońsczi
III – Grégòr J. Schramke
IV – Wòjcech Makùrôt
Szkólny:
I – Jadwiga Héwelt
II – Elżbiéta Bùgajnô
III – Jolanta Òkóń
IV – Łukôsz Jabłońsczi |
Nowi przédnik K-PZ |
W sobòtã 4 gòdnika 2004 r. w Òkrãgłi Zalë Ùrzãdu Marszałkòwsczégò
w Gduńskù òdbëłë sã wëbòrë nowégò przédnictwa Kaszëbskò -
Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.
Na no wiôldżi wôgë zrzeszeniowé sprawòzdawczo-wëbòrczé zéńdzenié,
co mô môl rôz na trzë lata, latos zjachało 279 delegatów z
partów K-PZ. Stôré przédnictwò, prowadzoné bez prof. Brunona
Sënôka dosta absolutorijum. Pò tim zaczãto wëlowac nową wëszëznã
zrzeszniô.
Kadidatów na przédnika bëło dwóch: znóny z wiela kaszëbsczich
jinicjatiwów, pùcczi starosta Artur Jabłońsczi ë senator Pòlsczi
Repùbliczi prof. Edmùnd Wittbrodt.
Wëlowaniô, przewôgą głosów 158 do 101, dobéł A. Jabłońsczi.
Gratulujama.
|
Nowé przédnictwò w Stowarze Remùs |
16
smùtana w Tawernie Mestwin we Gduńskù miało môl zéńdzénié
Stowarë Remùs. Centralnym pąktã pòtkaniô bëło welowanié nowégò
przédnictwa, co bëło nót pò rezëgnacëji donëchczasowégò. Rezultatã
krëjamnégò głosowaniô w wëszëznie Stowarë sã nalëzlë: Karól
Rhode – sztudéra z Wejrowa jakno przédnik, Dariusz Szëmikòwsczi,
szkòlny z Dzërżążna – wiceprzédnik, Jarosłôw Kroplewsczi,
bùdowlany jinżiniera z Gdini – sekretôra, Jarosłôw Éllwart,
wëdôwca z Gdini – kaséra, ë Anna Cupa, sztudérka z Brusów
jakno nôleżnik przédnictwa.
Stowara, chtërny pierszim célã je rozkòscërzanié a promòcëjô
kaszëbsczi swiądë ë kùlturë, dzejô ju wnet dwa lata ë chce
dali swòją aktiwnotã ùtrzëmëwac òb òrganizowanié wszelejaczich
projektów, wëstôwków ë wëdarzeniów, chtërné mają pòkazac bòkadnosc
żëwi kaszëbsczi kùlturë. Wôżnym elemeńtã robòtë Remùsa są
téż transgreńczné kòntaktë. Nôleżnicë Stowarë pòtikalë sã
w Niémcach z Serbòłużëczanama, bëlë téż w Czesczi Repùblice.
Wiedno niesle ze sobą w swiat jinformacëje, że nad Bôłtã wcyg
żëje môłi, mało znany słowiańsczi lud.
Nôleżnice Stôwarë Remùs pòtikają sã w kòżdi pierszi wtórk
miesąca w Tawernie Mestwin we Gduńskù przë ùlëcë Straganiarsczi
20/23 ò gòdz. 18. Ne zéńdzenia są òdemkłé ë kòżdi, chtëren
bë chcôł dzejac w Stôwarze, czë leno òbôczëc, jak wëzdrzą
taczé pòtkania, je brateczno rôczony.
P. Bréza |
Znôw kaszëbsczi króm w Gduńskù |
Na szasëji Szewsczi na Gduńsczim Starim Miesce òd pôrã dobrich
lat béł kaszëbsczi króm. Stało sã, że króm nen òstôł zatchłi.
Pôrã miesãcy nick sã tam nie dzejało, a Kaszëbi z Gduńska ë
nôblëższégò òkòlégò ju, tak mëszlã, do kùńca spisalë gò na stratë.
Za chùtkò. Króm, pò „batutą” Kazimierë Zajączkòwsczi (włôscycelczi
Tawernë Mestwin) sã òdrodzył. Pëszniészi, z wikszą òfertą ë
pò prôwdzë kaszëbsczi.
Bùten nie je widzec niżódnëch zmianów – nen sóm skrómny wëzdrzatk,
stôri szild... Dejadë jak sã wchòdzy do bëna, to jaż w pierszim
sztóce sã przëstowô – nowi króm w niczim nie przëbôcziwô stôrégò.
Zdôwô sã bëc wiele wikszi, bije w nim jakąs redoscą ë cepłotą
(na zycher dzãka farwie scan), ze szmaką je rozstawiony towar.
A nen towar je rozmajiti. Je tam wnet wszëtkò, co le je na Kaszëbach
do kùpieniô – ceramika ë pòrcelana (Neclów z Chmielna, Zakłôdów
Pòrcelanë Lubiana, Solë z Gòwëdlëna), żłobizna (ptôszczi, swiątczi,
aniołczi, pùrtczi, etc. pôru żłobiôrzów) ë jinszi tegò ôrtu
wërobë lëdowich artistów ë rãkòdzelników, òbrôzczi malowóné
na rutach, haftowóné ruchna, szlipsë, òbrusë, zakłôdczi do ksążków,
etc. (co leno sã dô), tôbaczérë ë tobaczé; platë z mùzyką (karnów
lëdowich ë nielëdowich), ksążczi (m.jin. Czëca, Kaszëbsczégò
Jinstitutu, Regionu ë jinszich wëdôwców) ë cządniczi, a téż
jesz pôrã jinszich rzëczë. Dosc długò sznëkrowôł jem pò tim
krómie, bë nalézc, czegò to tam ni ma. Ë w kùńcu jem nalôzł
– ni ma kòszlów z grifã ë kaszëbsczich fanów. Le jak mie rzekł
Wòjcëch Zajączkòwsczi (na mòjé z letczim ùsmiewkã pitanié ò
te rzeczë), co sã nym krómã zajimô – Wiém, że tegò jesz ni ma.
Le niech jô dostónã, jaczi namiar, skąd jô bë te rzeczë mógł
kùpic – òd razu kùpiã. Wierzã mù.
Jôbard
Adres krómù: ùl. Szewskô 1/4 (małô szasëjô zarô kòle Bazyliczi
Mariacczi – nôwikszégò kòscoła w Gduńskù), 80-834 Gduńsk,
tel. 301-32-35; włôscycelką je Kazimiéra Zajączkòwskô; krómã
zajimô sã Wòjcéch Zajączkòwsczi)
Ps. Jesz chcã dopòwiedzec, że ani jô, ani Òdroda za nen artilel
niżódnëch dëtkòw czë jaczichs dôrënków jesma nie dostalë,
a to że jô tak nen króm chwôlã, to le temù, że mie sã òn ùwidzôł
ë ùredowôł swòjim wëzdrzatkã.
zaczątk |
|

W skrócenkù
Mdze jinternetowi Sistem Turisticzny
Jinfòrmacëjë w pòmòrsczim wòjewództwie. W òsoblëwim
pòrtalu mdze spisënk wszëtczich atrakcëjów a turisticznëch
produktów naji zemi. Projekt je wespółfinansowóny bez marszôłkòwsczi
ùrząd. Jak mô rzekłe nama Jón Kòzłowsczi, marszôłk – ùrząd
rozmieje, że lokalne samòrządzene czãsto ni mają dëtków na
przërëchtowanié profesjonalny wedowiedze dlô turistów. Starna
regnie w kùńcu stëcznika.
W Òlëwsczi Katedrze òsta òdkrëtô kòpiô
tôflë z kaszëbsczim tekstã Òjcze Nasz. Plata zawisła
w 2000 r. w jerozolëmsczim kòscele Pater Noster, westrzód
czilasta jinszich tôflów we wszelejaczich jãzëkach swiata.
Òdbëło sã to òb kaszëbską pielgrzimkã do Zemië Swiãti. Béł
na ni abp. Tadeusz Gòcłowsczi, jaczi tim razã też ją pòswiãcył.
Taczi tôfle mdą zawieszone téż w jinszich kòscołach na Kaszëbach:
w Marijny Sanktuariji we Swiónowie ë Swôrzewie a w kòscele
Nôswiãtszégò Serca Pana Jezësa we Gdini.
Dwa garde z Kaszëbów a jeden ze szląska
òpòlsczégò dobëlë w kònkùrsu Ùbëtnô Gmina. Z Pòmòrzégò
stanãło do biôtczi 17 gminów a nôlepszi bëłë: Wejrowò a Gduńsk.
Wësok też wëpôdł Słëpsk. Zgrowa kònkùrsa òrganizowónégò bez
minystra bënowëch sprawów ë adminystracëje bëło wëprzédnienié
gminów, jaczi bëlno zagwesniają ùbëtk a òchrónã gwòsnosce
mieszkeńców. Gminë – Finaliscë dostałë dëtkòwi nôdgrodë.
Nowô platka z kaszëbsczima piesniama
ò mòrzu – nordowima, napisónyma midzë jinszima bez
Mariana Selina, Jana Trepczika czë Jana Piépkã je ju do dostaniô.
Spiewają midzë jinszima Aleksandra Kùcharskô-Szefler a Alicjô
Rumianowskô.
Do kùńca strëmiannika w Chòjnicach mdze
sledczô kòmisëjô. Na badérëje sprawã zagôrniãcô dëtków
z bùdżetu jedny ze szkòłów w òkòlim. Òb lato òstało ùjawnioné,
że z kasë zdżinãło pół mil. zł. Sprawą mô sã zajãti pòlicëjô
a prokùratura. Na wniósk bùrmestra Arseniusza Finstra, òsta
pòwòłónô téż kòmisëjô. Bez nią prokùratór mòże lżi dzejac.
Film ò kaszëbsczi pielgrzimce do Òjca
Swiãtégò je ju na blewiązkach wideò a platach DVD.
Nôwôżniészi dzele pòkòzëją audiencëjã kòl JP II, nagróné są
wszëtczi nôwôżniészi słowa Papieża, bpa Jana Bernarda Szladżi
ë exprzédnika K-P Z – B. Sënôka. Dokôz je zrëchtowóny dwajãzëkòwò
– pò kaszëbskù a pòlskù. Na kasece – jakò je ju w przedażë
– są też dogróné wszëtczi relacëje ò pielgrzimce, jaczi ùkozałë
sã w TV.
70 zortów mieczów, seczerów czë szôblów
je mòżno òbzerac w chòjnicczim mùzeùm. Òtemkłi je wëstôwk
Europejskò secznô barniô. Òbjimô ji dzeje òd 13. do 18. stalatégò.
Też na wëstôwkù są tereczasny reprezentacyjny szôble. Wëstôwk
mdze òtemkłi do kùńca gromicznika.
przërëchtowôł
P. Kąsk |
|
|