Òdroda nr 1 (35) 2005

Spòłeczno- pòliticzny:

Kùltura:

Snôżô lëteratura:

Pòlëca z knégama:

Pòpùlarno - nôùkòwi:

Kòmentôrz:

Jakô Òdroda?

Jakô OdrodaRok 2004 nie béł nôlepszi dlô Òdrodë. Ùkôzałë sã tedë, przede wszëtczim bez dëtkòwé jiwrë, le trzë numrë najégò cządnika. A ë te trzë numrë (a téż nen), w wiôldżim dzélu, dzãka Dobrzińcóm, za co tu jesz rôz skłôdómë Jima Bóg zapłac.
Rok 2004 béł rokã przëmëszleniów, a téż sprawdzaniô rozmajitëch ùdbów, jak chòcbë „wkłôdczi” – pòcztowé przekazë doparłãczoné do strëmiannikòwégò numra.
W gòdnikù, na piątim gebùrstagù Òdrodë, jaczi jesma òbchòdzelë le w wąsczim, wnet le redakcëjnym karnie, ë tak jak w nym rokù, z przëczënë trzech numrów, wëpôdało – bez tortów, bez swiãtowaniô, jesma ùradzëlë ò przindnocë cządnika.
Ùdbów na zéńdzenim bëło przedstawionëch pôrã, m.jin. zrobieniô z Òdrodë pismiona dwajãzëkòwégò (co wikszoscą głosów zarô òsta òdrzuconé precz), czë téż kwartalnika, co bë sprawiło, że tematika bë sã mùszã dosc tëli zmienic, wërzëcony bëłbë m.jin. dzél wiadłów, bò doch niemòżlëwòtą bëłobë dawac w kwartalnikù aktualné jinfòrmacëjë ò tim, co sã na Kaszëbach wëdôrzëło.
Pò rozwôżenim ùdbów ë diskùsejë òstało ùradzone, że Òdroda dali òstónie kaszëbskòjãzëkòwim miesãcznikã, ò taczim jak donenczas krzélu ë mni wiãcy tich samich tematicznych dzélach. Przédną zmianą bãdze to, że òd nôstãpnégò numra za Òdrodã bãdze mùs płacëc dëtczi. Zmieni sã téż pierszô starna – bãdze farwnô, a téż w dzélu miono, bò przed Òdrodą bãdze jesz stało Kaszëbskô. Jak baro mdze graficzno jinszô òd rëchlejszëch – to sã jesz òbôczi, bò wcyg nad tim robimë. Póczi co, naju cządnik bãdze miôł, tak jak do terô 16 starnów, le jak wszëtkò pódze tak, jak jesma so ùmëslëlë – bãdzema zwikszëwac jegò òbjim. Wiãkszi cësk òstónie téż pòłożony na zdobëwanié wiadłów z „kraju” ë tu òd razu wszëtczich chãtnëch rôczimë do wespółrobòtë (wicy jinfòrmacëjów na tã témã w redakcëjë). Chcema téż pòprawic regùlarnotã wëchòdzeniô Òdrodë, z czim jesma mielë donenczas jiwer. To na zaczątk. Wiele ë... równo z tim – nie za wiele. Rechùjama sã dejadë ze swòją mòcą ë nie chcema gôdac na przódk a prawic, że mómë plan „czôłnã òpłënąc swiat”. Robòtë je wiele, tak tedë Bòże nama pòmagôj.
Mùszima sã dac jesz zdebło czasu, bë wprowadzëc wszëtczé zmianë, jaczé są związóny z przéńscã Òdrodë z darmòwi na płatną. Temù téż nôstãpny, nowi numer ùkôże sã nie w gromicznikù, le w strëmiannikù. Pòtemù, jak dobrze, ju co miesąc. To do ùzdrzeniô.

Przédny redachtór G.J. Schramke


Co je czëc w Tatczëznie

Pôrã słów na kùńc rokù

TatczëznaW strzodã 6 rujana 2004 r. kaszëbsczé karno Tatczëzna ze Słëpska wëbrało nowi zarząd. Przédnikã òstôł Macéj Dorau (2. rok pedagògiczi), wice-przédnikã Bernadeta Bronk (4. r. matematiczi z jinfòrmatiką), pisôrkã Anna Gawin (4. r. pòlsczi filologiji), a dëtkòwim Damian Bałachòwsczi (4. r. historëji).
Z rozmajitëch ùdbów, jaczé òd rujana do kùńca tegò rokù karno zjiscëło, abò w jaczich brało aktiwny ùdzel,wëmienic wôrt przede wszëtczim: bëcëzna (14 smùtana) na mszë swiãti z kaszëbską liturgiją (nôleżnicë Tatczëznë czëtalë lekcëje ë mòdlëtwã wiernëch). Pò mszë bëło spòtkanié przë kùchu ë kawie z nôleżnikama słëpsczégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô; zéńdzenié (23 smùtana) z Felicją Baską-Bòrzëszkòwską – szkólną z Kaszëbsczégò Òglowégò Liceum w Brusach. Pòtkanié to bëło prowadzenim dali zéńdzeniów Tatczëznë z czekawama lëdzama z Kaszub, pt.: Mòjô kaszëbskô stegna; karnowô wilëjô (14 gòdnika).
Wôrt téż dodac, że na cotigòdniowëch pòtkaniach òdbiwałë sã ùczbë czëtaniô ë pisaniô pò kaszëbskù. Bëło téż zapòznôwanié sã z arcëdokôzã kaszëbsczi lëteraturë – pòwiescą A. Majkòwsczégò Żëcé i przigódë Remùsa, a téż pòszérzanié wiedzë z naji rodny historijë, pismieniznë ë kùlturë. Wëmienioné tu ùdbë mdą dali, w 2005 r., realizowóné.
Na ten rok akademicczi òstało zaplanowóné jesz midzë jinszima zòrganizowóné Kaszëbsczégò Dnia na Pòmòrsczi Pedagògiczny Akademijë, przë leżnoscë jaczégò òstóną wrãczony nôdgrodë „Skra Kaszëb” za nôlepszą pracã magisterską ò regionalny tematice. Ùmëslonô je téż wanoga pò czekawich môlach na Kaszëbach. Je ùdba zrëchtowaniô karnowi jinternetowi starnë, a téż wëdôwanié gazétczi. Jak wiedno karno mdze téż wespółrobiło w rëchtowanim ùdbów słëpsczich szkòłów ë rozmajitich kaszëbsczich karnów.
Wszëtczim Czëtincóm Òdrodë karno Tatczëzna żëczë na Nowi Rok wszëtczégò nôlepszégò, przedë wszëtczim cobë 2005 rok béł lepszi jak nen, co sã skùńcził, a redachcëji Òdrodë wiele numrów jich cządnika. A wszëtczich zajinteresowónych dzejanim Tatczëznë, òsoblëwie sztudérów, co ùczą sã w Słëpskù, rôczy na zéndzenia karna, jaczé sã òdbëwają w kòżdi wtórk ò 18.30 na Wëdzale Filologiczno - Historicznim Pòmòrsczi Pedagogiczné Akademijë w Słëpskù.

Macéj Dorau (przédnik Tatczëznë)


3.kaszëbsczé diktando

Latos òrtograficzné biôtczi òdbëłë sã 6. smùtana w Kartuzach. Piszący pòdzelony bëlë na piãc karnów: „spòdlecznô szkòła”, „gimnazjum”, „strzédnô szkòła”, „starszi” ë „profesjonaliscë, szkólny”. Pò pierszim etapie sãdzowskô kòmisëjô dopùszczëła do finałów le biôtkòwników z kategòriów: „spòdlecznô szkòła”, „gimnazjum”, „starszi” ë „profesjonaliscë, szkólny”.
Latos pisóné bëłë dzéle dokôzów Anë Łajming (ji miona pòzwóné bëło diktando). Wedle ùczestników latosé tekstë bëłë letszé jak łoni. Jich pòprôwnosc òceniwalë: Róża Wòsôk Slëwa, Danuta Pioch, Genk Prëczkòwsczi, Marek Cybùlsczi ë Paùl Szczëpta.
Kąsk jiwrë bëło z kategòriama. Jidze prawie ò „starszëch” ë „profesjonalistów, szkólnëch” – jakùż rechòwac tëch co warkòwò (gazétnicë, pisôrze), zajimają sã pisaniém pò kaszëbskù: do „starszëch” czë „profesjonalistów, szkólnëch”? W kùńcu òstało tak, że szkólny bëlë wrechòwóny do „profesjonalistów” a reszta do „starszëch”.
W karnach dlô dorosłëch, òglowò lepszima òkôzalë sã „starszi”, chtërny w finale zrobilë razã le 9 felów. „Szkólny” mielë jich 25.
Òb czas kònkùrsu òstałë wrãczóné dwie lëteracczé nôdgrodë. Pierszô, miona. R. Wróblewsczégò, dlô Aszi Gackòwsczi za lëteracczi debiut. Przëbôczëc je nót, że Asza je nôleżnikã lëteracczégò karna Zymk, a ji dokôzë mòżna przeczëtac w slédnym zsziwkù (Zymk 3), wëdónym łoni bez no karno.
Kònkùrs lëteracczi miona Ji. Trojanowsczi wëgra Anna Bòrowskô. Fùndatorką nôdgrodë je Kirsti Siraste z Finlandëji.
Dr
Wëniczi diktanda:

Spòdlecznô szkòła:
I – Pioter Teclaw
II – Rafał Góra

Gimnazjum:
I – Mónika Kùrs
II – Macéj Zdrojewsczi
III – Béata Czaja

Starszi:
I – Tomôsz Fópka, chtërny napisôl
tekst bez felë!
II – Róman Drzéżdżón
ë Artur Jabłońsczi
III – Grégòr J. Schramke
IV – Wòjcech Makùrôt

Szkólny:
I – Jadwiga Héwelt
II – Elżbiéta Bùgajnô
III – Jolanta Òkóń
IV – Łukôsz Jabłońsczi


Nowi przédnik K-PZ

W sobòtã 4 gòdnika 2004 r. w Òkrãgłi Zalë Ùrzãdu Marszałkòwsczégò w Gduńskù òdbëłë sã wëbòrë nowégò przédnictwa Kaszëbskò - Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.
Na no wiôldżi wôgë zrzeszeniowé sprawòzdawczo-wëbòrczé zéńdzenié, co mô môl rôz na trzë lata, latos zjachało 279 delegatów z partów K-PZ. Stôré przédnictwò, prowadzoné bez prof. Brunona Sënôka dosta absolutorijum. Pò tim zaczãto wëlowac nową wëszëznã zrzeszniô.
Kadidatów na przédnika bëło dwóch: znóny z wiela kaszëbsczich jinicjatiwów, pùcczi starosta Artur Jabłońsczi ë senator Pòlsczi Repùbliczi prof. Edmùnd Wittbrodt.
Wëlowaniô, przewôgą głosów 158 do 101, dobéł A. Jabłońsczi.
Gratulujama.


Nowé przédnictwò w Stowarze Remùs

Karól Rhode16 smùtana w Tawernie Mestwin we Gduńskù miało môl zéńdzénié Stowarë Remùs. Centralnym pąktã pòtkaniô bëło welowanié nowégò przédnictwa, co bëło nót pò rezëgnacëji donëchczasowégò. Rezultatã krëjamnégò głosowaniô w wëszëznie Stowarë sã nalëzlë: Karól Rhode – sztudéra z Wejrowa jakno przédnik, Dariusz Szëmikòwsczi, szkòlny z Dzërżążna – wiceprzédnik, Jarosłôw Kroplewsczi, bùdowlany jinżiniera z Gdini – sekretôra, Jarosłôw Éllwart, wëdôwca z Gdini – kaséra, ë Anna Cupa, sztudérka z Brusów jakno nôleżnik przédnictwa.
Stowara, chtërny pierszim célã je rozkòscërzanié a promòcëjô kaszëbsczi swiądë ë kùlturë, dzejô ju wnet dwa lata ë chce dali swòją aktiwnotã ùtrzëmëwac òb òrganizowanié wszelejaczich projektów, wëstôwków ë wëdarzeniów, chtërné mają pòkazac bòkadnosc żëwi kaszëbsczi kùlturë. Wôżnym elemeńtã robòtë Remùsa są téż transgreńczné kòntaktë. Nôleżnicë Stowarë pòtikalë sã w Niémcach z Serbòłużëczanama, bëlë téż w Czesczi Repùblice. Wiedno niesle ze sobą w swiat jinformacëje, że nad Bôłtã wcyg żëje môłi, mało znany słowiańsczi lud.
Nôleżnice Stôwarë Remùs pòtikają sã w kòżdi pierszi wtórk miesąca w Tawernie Mestwin we Gduńskù przë ùlëcë Straganiarsczi 20/23 ò gòdz. 18. Ne zéńdzenia są òdemkłé ë kòżdi, chtëren bë chcôł dzejac w Stôwarze, czë leno òbôczëc, jak wëzdrzą taczé pòtkania, je brateczno rôczony.

P. Bréza


Znôw kaszëbsczi króm w Gduńskù
Na szasëji Szewsczi na Gduńsczim Starim Miesce òd pôrã dobrich lat béł kaszëbsczi króm. Stało sã, że króm nen òstôł zatchłi. Pôrã miesãcy nick sã tam nie dzejało, a Kaszëbi z Gduńska ë nôblëższégò òkòlégò ju, tak mëszlã, do kùńca spisalë gò na stratë. Za chùtkò. Króm, pò „batutą” Kazimierë Zajączkòwsczi (włôscycelczi Tawernë Mestwin) sã òdrodzył. Pëszniészi, z wikszą òfertą ë pò prôwdzë kaszëbsczi.
Bùten nie je widzec niżódnëch zmianów – nen sóm skrómny wëzdrzatk, stôri szild... Dejadë jak sã wchòdzy do bëna, to jaż w pierszim sztóce sã przëstowô – nowi króm w niczim nie przëbôcziwô stôrégò. Zdôwô sã bëc wiele wikszi, bije w nim jakąs redoscą ë cepłotą (na zycher dzãka farwie scan), ze szmaką je rozstawiony towar. A nen towar je rozmajiti. Je tam wnet wszëtkò, co le je na Kaszëbach do kùpieniô – ceramika ë pòrcelana (Neclów z Chmielna, Zakłôdów Pòrcelanë Lubiana, Solë z Gòwëdlëna), żłobizna (ptôszczi, swiątczi, aniołczi, pùrtczi, etc. pôru żłobiôrzów) ë jinszi tegò ôrtu wërobë lëdowich artistów ë rãkòdzelników, òbrôzczi malowóné na rutach, haftowóné ruchna, szlipsë, òbrusë, zakłôdczi do ksążków, etc. (co leno sã dô), tôbaczérë ë tobaczé; platë z mùzyką (karnów lëdowich ë nielëdowich), ksążczi (m.jin. Czëca, Kaszëbsczégò Jinstitutu, Regionu ë jinszich wëdôwców) ë cządniczi, a téż jesz pôrã jinszich rzëczë. Dosc długò sznëkrowôł jem pò tim krómie, bë nalézc, czegò to tam ni ma. Ë w kùńcu jem nalôzł – ni ma kòszlów z grifã ë kaszëbsczich fanów. Le jak mie rzekł Wòjcëch Zajączkòwsczi (na mòjé z letczim ùsmiewkã pitanié ò te rzeczë), co sã nym krómã zajimô – Wiém, że tegò jesz ni ma. Le niech jô dostónã, jaczi namiar, skąd jô bë te rzeczë mógł kùpic – òd razu kùpiã. Wierzã mù.
Jôbard

Adres krómù: ùl. Szewskô 1/4 (małô szasëjô zarô kòle Bazyliczi Mariacczi – nôwikszégò kòscoła w Gduńskù), 80-834 Gduńsk, tel. 301-32-35; włôscycelką je Kazimiéra Zajączkòwskô; krómã zajimô sã Wòjcéch Zajączkòwsczi)

Ps. Jesz chcã dopòwiedzec, że ani jô, ani Òdroda za nen artilel niżódnëch dëtkòw czë jaczichs dôrënków jesma nie dostalë, a to że jô tak nen króm chwôlã, to le temù, że mie sã òn ùwidzôł ë ùredowôł swòjim wëzdrzatkã.

zaczątk 


W skrócenkù

Mdze jinternetowi Sistem Turisticzny Jinfòrmacëjë w pòmòrsczim wòjewództwie. W òsoblëwim pòrtalu mdze spisënk wszëtczich atrakcëjów a turisticznëch produktów naji zemi. Projekt je wespółfinansowóny bez marszôłkòwsczi ùrząd. Jak mô rzekłe nama Jón Kòzłowsczi, marszôłk – ùrząd rozmieje, że lokalne samòrządzene czãsto ni mają dëtków na przërëchtowanié profesjonalny wedowiedze dlô turistów. Starna regnie w kùńcu stëcznika.

W Òlëwsczi Katedrze òsta òdkrëtô kòpiô tôflë z kaszëbsczim tekstã Òjcze Nasz. Plata zawisła w 2000 r. w jerozolëmsczim kòscele Pater Noster, westrzód czilasta jinszich tôflów we wszelejaczich jãzëkach swiata. Òdbëło sã to òb kaszëbską pielgrzimkã do Zemië Swiãti. Béł na ni abp. Tadeusz Gòcłowsczi, jaczi tim razã też ją pòswiãcył. Taczi tôfle mdą zawieszone téż w jinszich kòscołach na Kaszëbach: w Marijny Sanktuariji we Swiónowie ë Swôrzewie a w kòscele Nôswiãtszégò Serca Pana Jezësa we Gdini.

Dwa garde z Kaszëbów a jeden ze szląska òpòlsczégò dobëlë w kònkùrsu Ùbëtnô Gmina. Z Pòmòrzégò stanãło do biôtczi 17 gminów a nôlepszi bëłë: Wejrowò a Gduńsk. Wësok też wëpôdł Słëpsk. Zgrowa kònkùrsa òrganizowónégò bez minystra bënowëch sprawów ë adminystracëje bëło wëprzédnienié gminów, jaczi bëlno zagwesniają ùbëtk a òchrónã gwòsnosce mieszkeńców. Gminë – Finaliscë dostałë dëtkòwi nôdgrodë.

Nowô platka z kaszëbsczima piesniama ò mòrzu – nordowima, napisónyma midzë jinszima bez Mariana Selina, Jana Trepczika czë Jana Piépkã je ju do dostaniô. Spiewają midzë jinszima Aleksandra Kùcharskô-Szefler a Alicjô Rumianowskô.

Do kùńca strëmiannika w Chòjnicach mdze sledczô kòmisëjô. Na badérëje sprawã zagôrniãcô dëtków z bùdżetu jedny ze szkòłów w òkòlim. Òb lato òstało ùjawnioné, że z kasë zdżinãło pół mil. zł. Sprawą mô sã zajãti pòlicëjô a prokùratura. Na wniósk bùrmestra Arseniusza Finstra, òsta pòwòłónô téż kòmisëjô. Bez nią prokùratór mòże lżi dzejac.

Film ò kaszëbsczi pielgrzimce do Òjca Swiãtégò je ju na blewiązkach wideò a platach DVD. Nôwôżniészi dzele pòkòzëją audiencëjã kòl JP II, nagróné są wszëtczi nôwôżniészi słowa Papieża, bpa Jana Bernarda Szladżi ë exprzédnika K-P Z – B. Sënôka. Dokôz je zrëchtowóny dwajãzëkòwò – pò kaszëbskù a pòlskù. Na kasece – jakò je ju w przedażë – są też dogróné wszëtczi relacëje ò pielgrzimce, jaczi ùkozałë sã w TV.

70 zortów mieczów, seczerów czë szôblów je mòżno òbzerac w chòjnicczim mùzeùm. Òtemkłi je wëstôwk Europejskò secznô barniô. Òbjimô ji dzeje òd 13. do 18. stalatégò. Też na wëstôwkù są tereczasny reprezentacyjny szôble. Wëstôwk mdze òtemkłi do kùńca gromicznika.
przërëchtowôł

P. Kąsk