Òdroda nr 1 (35) 2005

Spòłeczno- pòliticzny:

Kùltura:

Snôżô lëteratura:

Pòlëca z knégama:

Pòpùlarno - nôùkòwi:

Kòmentôrz:

Spiéwôcë z Pòlsczi spiéwią Trepczika– recenzëjô kòncertu
Szóstégò smùtana, w Wejrowie, w cyklu Zetkania z mùzyką Kaszëb miôł swój môl kòncert pt. W swiece słowa ë mùzyczi Jana Trepczika. Jakbë dërchôł jesz Zôdëszny Dzéń...

Zala wejrowsczégò mùzeùm nabitô bëła słëchińcama, jak kòscół na pasterkã. Direchtor Bréza, chtëren jak wiedno szpòrtoblëwie przëwitôł ë pòżegnôł gòscy, nadôł zetkanimù „papiesczi wëmiôr”, jak rzekł: Je to jedna z tëch leżnosców, na jaką nosy sã ze sobą swój stółczk.
Bez dzesãc minut żdëlë jesmë na tëch z pierszëch régów. Nie dożdelë jesmë sã... Żódnégò prezydeńta, starostë, chòc le pòsélca... Béł przedstôwca jednégò z dobrzińców, gminë Żukòwò – drëdżim bëło Ministerstwò Kùlturë z Warszawë. Trójno bëło rozmajitëch karnów. Òd tëch starszëch, jak dôwni chùrziscë Méstra Trepczika, przez farwné rédzczé karno z przédnikã Paùlã Hincką – na młodzëznie z wejrowsczi szkòłë kùńczącë.

Baro żëczlëwi stark zamieniwôł sã w lwa, żelë szło ò kaszëbiznã – rzekła we wstãpie wejrowiónka, Witosława Frankòwskô, wnuczka, (czë, jak chcôł Trepczik – córecznica) bòhatére wieczora, chtërna zabédowa, zòrganizowa, prowadza ë gra w piątym ju pòsobicą kòncerce w tim cyklu.
Towarza pòlsczima artistoma: Anie Fabrello z Mazowszégò ë Piotrowi Lémpie ze Szląska. Na skrzëpicach gra Kristina Przëbëlińskô – Żgôj z Gduńska, skąd téż béł Zbigôrz Jankòwsczi, chtëren czëtôł pòézją ë prozã Trepczika ë ò nim. Specjalnym gòscã òkôzała sã bëc Aleksandra Kùcharskô-Szefler – znónô gduńskô spiéwôczka, rozkòscérziwającô kaszëbsczé spiéwë na swiece òd pôranôsce lat.

Nasz Stark z dzecama gôdôł wiedno pò kaszëbskù. Brzôd tegò dało sã czëc w kaszëbiznie prowadzący. Snôżi jãzëk, mùzyczné w gôdce frazowanié, wnetk smùkanié słowa z apartnym, kąsk cwiardim „ż”, swą mitkòscą bëlno wespółgrało z lëteracką wëmòwą Zb. Jankòwsczégò.

Frankòwskô wëbra młodëch spiéwôków. Stwòrza przë tim zëstôwk głosów: nôwëższégò białogłowsczégò (sopran) ë nôniższégò chłopsczégò (bas). Fabrello, chtërny snôżi spiéw szedł w pôrze z ji òglową, dzéwczecą snôżotą, pòtrafia zaczarzëc słëchińca. W całoscë Niezabôtczi, Leszczëna ë Na jezorze ze skrzëpicama – widzałë sã.

Bas béł kąsk za „marcato”. Przë liriczny towarzëszce trãptôł pò zwãkach, czedë òna płëna... Ni mòżna przë tim òdmówic jemù taleńtu ë cekawégò głosu, nôlepi brzëmiącégò na zwakòwim dole – Łodze mòje. Psota w wëkònanim Lémpë baro sã słëchińcama widza, jak téż duet z Fabrello Dzéwczecé òczë.

Jô nick nie rozmiejã! –tak gôdôł Stark Trepczik, czedë dzecë zwrôcałë sã do niegò „z wësoka” – pò pòlskù. Tegò tôkla ni mielë òdbiércowie jegò mùzyczi ë słowa, zebróny w smùtanowi wieczór. Spiéwôcë ë nié- spiéwôcë mielë starã ò dokładné przekôzanié tekstów. Përznã felowało czasã dbë ò mitczé „ż”, „sz” ë „cz”. (Mòże bez to pòmilëc np. „żëcé” z „rzëcą” – co w pòwôżny piesni nijak nie wëpôdô). W zrozmienim pòmògło téż gwësno to, że wikszosc pòzeszłëch w pałacu te piesnie prosto znała, co wiãcy nócëła je razã ze spiéwôkama, jak chòcle Gãsôrkã – sopranowi duet.
Wôżnô je stara, z jaką Frankòwskô òpracowa całosc mùzyczi. Akompaniameńt je pòdpòrządkòwóny kantilenie, chtërna wënôszô to, co w kaszëbsczi piesni nôwôżniészi – słowò.

Pòdczorchniwóm to, bò nié wiedno słowò je tak w kaszëbsczi mùzyce achtnioné. Wszëternôstkò wëwôżoné, klasyczné w swòjim ôrce, pòtrafi zajimnąc ùwôgã w samim swim mùzycznym dzélu. Tak bëło w przëtrôfkù piesnie Hej, mòrze, mòrze, dze to, czegò nie wërzekł klawér – wëspiéwałë skrzëpice. Wskôzac przënôlégô téż Smierc Swiãtôpôłka, dze bas jinstrumeńtu zwòni żałobnym marszã.

Wôrt pòdsztrichnieniô je ùdba sparłãczeniô mùzyczi ze słowã czëtónym. Jankòwsczi jesz rôz pòkôzôł swòją klasã, (chòc zdôrzało mù sã téż zmilëc). Wspòminczi ks. Walkùsza (pisôrz béł na kòncerce), w jinterpretacëjë aktora niosłë wiele cepła ë pòkôzywałë bòkadosc pòstacëji Jana Trepczika, zaklãtą w dokôzu ksãdza.

Czëtanimù Mòrza ë Ju wieczórk towarzëła mùzyka ë tuwò Jankòwsczi wëkôzôł sã mùzyczną wrażlëwòtą ë wëczëcym trepczikòwi pòezjë. Pò deklamacëji Piorunka (miono psa), sądzącë pò zachòwanim słëchającëch – co niechtërny z nich zapreglë taczégò tósza miec ù se doma...

Mùszi rzec, że jãzëk, słowizna Méstra Jana nie nôléżą do nôproscészëch w naszi lëteraturze. Artiscë sygnãlë, rzec mòżna pò „towôr z wësoczi pòlecë”. Ë pòradzëlë sobie. Nie pòmógł jima w ti cãżczi, niewdzãczny czãsto robòce òperatóra telewizjë, chtëren zdrzucył nótë z pùlpitu... Ë jesz chtos głosno rzëpił, chtos gôdôł slôdë... Kòmùs nôpiarce zwònia kòmórka...
Dało sã czëc, że gôdaniô w tim kòncerce bëło përzinkã za wiele. Prôwda- wszëtkò dérowało „bité” dwie gòdzënë. Przëznac mùszita sami, że cãżkò w pôra leno słowach òpisac Jana Trepczika ë to, co zdzejôł...
Tritón

Wejrowò, 6 smùtana 2004 rokù

zaczątk 


Jan Trepczik (1907 – 1989)

Jan Trepczik

Szkólny, pòeta, kòmpòzitora, dzejôrz kaszëbsczi.
Wespółzałóżca Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów (1929 r.) ë cządnika Zrzesz Kaszëbskô (pierszi numer – 1933 r.). Autor trzech zbiérków wiérztów: Moja stegna (1970), Ukłôdk dlô dzôtk (1975) ë Odecknienié (1977), a téż pôru zbierów piesniów, m.jin. Kaszebskji pjesnjôk. Dzél I (1935), Moja chëcz (1978) ë Lecë choranko (1980; 2. wëd. 1997). Czerownik (w l. 1950-60) karnã spiéwôków w Wejrowie, jeden z załóżców Kaszëbsczégò Zrzeszeniô (1956; òd 1964 r., Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié), a téż bez dłëgszi czas przédnik wejrowsczégò partu ny òrganizacëji. Téż jeden z załóżców Mùzeùm Pismieniznë ë Mùzyczi Kaszëbskò-Pòmòrsczi w Wejrowie (1968). Ùtwórca dwatomòwégò Słownika polsko-kaszubskiego (1994). Nôdgrodnik Medalu Stolema (1967).