Òdroda nr 2 (36) 2005

Wiadła:

Naje sprawë:

Kùltura:

Kòmentôrz:

19 strëmiannika – Dzéń Jednotë Kaszëbów

D.Szëmikòwsczi

Dzén JednotëW nym rokù, drëdzi ju rôz w dzejach, Kaszëbi mdą swiãtowac – na wdôr pierszi pisóny wzmiônczi ò Kaszëbach – dzéń 19 strëmiannika. Nen dzéń karno kaszëbsczich dzejarzów ùznało za nôbëlniészi ë nôbarżi pasowny na kaszëbsczé swiãto.
Jako do te doszło? W 2002 r., nacza sã òglowô debata. Debatowanié dérowało z przeriwkama wnet dwa lata. Bëtnice diskusëji wskôzywelë baro rozmajité wëdarzenia, jaczé mògłëbë bëc ùznóny za pasowné na swiãto. Midzë jinyma bëłë to zjôzd w Gąsawie (1227 r.) ë dobëcé najégò ksyżëca Swiãtopôłka Wiôldżégò nad pòlsczima panownikama, pò jaczim Gduńsczé Pòmòrzé stało sã niepòdległim państwã, ùkłôd w Kãpnie (1282 r.), na pòspòdlim chtërnégò nasz kraj nazôd sã sparłãcził z Pòlską, wëdôwk manifestu Kaszëbi do Pòlôchów Floriana Cenôwë (1850 r.), czë zdënk Pòlsczi z Bôłtã (1920 r.). Kù reszce òstało na tim, że pasownym wëdarzeniém mdze wëdanié bùllë bez Òjca Swiãtégò Grégòra IX z 1238 rokù, w jaczi mòżna przeczëtac taczi słowa: „Donatio domus in Staregrod a bm. B(oguslao) duce Cassubiae ac B(oguslao) filio eius facta confrimatur”. Grégòr IX zeswiôdczô nadanié dobrów joannitóm ze Stargardu, bez – ju tedë ùmarłëch (bm – bonae memoriae) – kaszëbsczich panowników Zôchòdnégò Pòmòrzégò, Bògùsławów I ë II. Nie wiémë czë Bògùsłôw I (*kòl 1130, +1187) ë Bògùsłôw II (*1178, +1220) ùżiwelë kaszëbsczi titëlaturë. Pierszim kaszëbsczim panownikã, jaczi sã nazywôł ksyżëcã Kaszëb béł gwës dopiérzë Barnim I (*kòl 1210, +1278).
Ùdba swiãtowaniô 19 strëmiannika òsta téż pòpiartô bez nôleżników Stowôrë Remùs na zéńdzenim 8 stëcznika 2004 r. ë karno kaszëbsczich dzejôrzów, jaczi sã pòtkelë w Jastarni, w pòłwie strëmiannika ùszłégò rokù. Wiôldżi cësk na nen wëbiérk miôł fakt, że je to mirné wëdarzenié, nie je procëm nikòmù sczerowóné, pòdsztrëchiwô dôwné dzeje Kaszëbów ë parłãczi Kaszëbów z Kòscołã. Nen dzéń mògą swiãtowac wszëtcë Kaszëbi, ti co sã czëją Pòlôchòma abò Niemcama, ë ti co są apartnym nôrodã, dlô chtërnych je to nôrodné swiãto. Na zéńdzenim w Jastarni téż ùsejmòwóno, że ùroczëzna mdze w Gduńsku na Dłudżim Rënkù, kòl Krësztofa, to je Neptuna.
19 strëmiannika 2004 r. przëszło swiãtowac kòl 17 lëdzy, westrzód chtërnëch bëlë téż nié-Kaszëbi. Pòd Krësztofã òdspiéwôny òstôł kaszëbsczi nôrodny himn Zemia Rodnô, rôzdôwóné bëłë lecónczi, jinformòwôné bëło ò Kaszëbach ë swiãce. Całô manifestacëjô zaczekawia ni le samëch mieszkańców Gduńska ë wanożników, ale téż gazétników. Bëtnicë przërzeklë sã pòtkac za rok ë w wikszim karnie.
W nym rokù swiãto 19 strëmiannika je ju wpisóné w kalãdôrz jimprezów ZG Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô. Wedle ùdbë òrganizatorów swiãtowanié mdze sparłãczôné z wësłëchaniém, w òlëwsczi katedrze, ù grobów najich ksyżëców, religijnégò dokôzu, jaczim je Pierszô Kaszëbskô Pasjô. Terô przënôlégô miec nôdzejã, że dzéń 19 III stónie sã na wiedno kaszëbsczim swiãtã.

zôczątk 


W skrócënkù

EtnoRadio znôu nadôwô. Emisëjô òsta wznowionô w pierszich dniach stëmiannika. Jak gôdô jegò przédny redachtór Dariusz Czôpiewsczi, mdze to môl dlô wszëtczich etnicznëch kùlturów, równak kaszëbsczégò słowa mdze hénë nôwicy. Audëcëje w rodny mòwie je mòżno ùczëc wnetka w kòżden dzéń tidznia, a wôrt je dodac że EtnoRadio wespółrobi z lëdzama téż z Krakòwa, Warszawë czë Pòznania. Ùczëc je mòżno etniczną mùzykã z całégò swiata. Projekt EtnoRadio je òd wicy jak rokù, a je mòżno gò nalézc na jinternéce na adrese www.etnoradio.prv.pl.

Nie mdze zmianów na karce Pòmòrzégò – Pòtãgòwò òstónie we słëpsczim pòwiôce. Do wëapartnieniô namôwiało lãbòrsczi starostwò. Ňb 2 òstatné miesące mieszkeńcë gminë mòglë sã wëpòwiedzec w jaczim pòwiôce mô bëc Pòtãgòwò – bez wëpełniwanié òsoblëwi ankétë. 1200 bëło za òstanim we słëpsczim, 170 – za Lãbòrgã. Głos lëdu òstôł w welowanim pòcwierdzony bez gminną redzëznã. Pòwikszenié lãbòrsczégò pòwiôtu ò nã gminã mia zapòbiec ewentualny jegò likwidacëje. Lãbòrsczi je nômiészim pòwiôtã w wòjewództwie – mô blós 4 gminë.

Norbert Damps z Mirochòwa, dobéł na pòwiotôwi òlimpiadze młodëch gbùrów. Drëdżi béł Grégòr Gańsczi ze Sławków, a trzecy Jireneusz Lejkòwsczi z Prokòwa. – Célã òlimpiadë je mòtiwòwanié do bëcô corôz lepszim a lepi wësztołconym gbùrã, prócz tegò do pòpùlarizowaniô nowëch rozwiązaniów w gbùrzëznie – mô rzekłé Dzennikòwi Bôłtëcczémù Czesłôw Szczigeł, czerownik Rejonowégò Karna Gbùrsczi Doredzëznë. Zawòdnicë mùszelë napisac test, mielë egzemin prakticzny – na przikłôd z rozpòznôwaniô tipów szitów a też z ùbëtnoscë a higenë robòtë.