X X X Òd czënów i słowów Łómałë sã serca Dwigającë Krziż Wëcëskôł łizë Swiéce i kwiatë Gôdają, że zasnął Spùszczoné stanice Że òdszedł na wiedno Serce chce bic Sklënią sã òczë Lëpë szëkają słowów Nalôzł jem kamiznã Chcã bùdowac dodóm. Damian Klajst Òdjimk - Zdrój:Pòlskô Wikipedijô wedle reglów GNU Free Documentation License

2. łżëkwiata 2005 rokù òdeszedł z tegò swiata Òjc Swiãti Jan Paweł II. Człowiek, jaczi wierã dlô kòżdégò mieszkeńca naji Tatczëznë béł kims wôżnym ë kòchónym. Chtos, chto rozmiôł wëzwôlac w lëdzach tak wiele dobrotë ë miłotë.
Dzysô, czej zdrzimë na żałobã ë smùtk, jaczé panëją pò Jegò smiercë chcemë spróbòwac pòmëslec nad tim, jak to je mòżlëwé, że jeden człowiek béł w sztãdze zrzeszëc swiat ë doprowadzëc do tak wiôldżégò wëbùchniãcô żëczlëwòtë, jaczé widzymë w slédnëch dniach. Skądka bierze sã ta mòc Jana Pawła II?
Jô jem dbë, że pierszim dzélã stądka, że rozmiôł Òn kòchac wszëtczich lëdzy ë pò prôwdze wiedno béł sobą. Nie ùdôwôł, nie łgôł, ni miôł starë ò to, żebë widzec sã lëdzóm. Wiedzôł, że nôwôżniészé je to, co mësli ò nim Christus, a nié to, co bãdą gôdelë lëdze. Dlôte nie bòjôł sã òdwôżno stôwac pò stronie prôwdë, nawetka wnenczas, czej mùszôł bëc procëm wiôldżim te swiata. Nie bòjôł sã téż barnic Bòżich wëmôganiów przed tima, co chcelë je zmieniac. Béł prôwdzëwi ë kòchôł lëdzy. Leno tëli ë jaż tëli!
Kòżdi, chto z Nim gôdôł czuł, że je dlô Niegò wôżny. Rozmiôł bëc aùtoritetã ë méstrã dlô młodzëznë ë dlô starszich. Kòchelë Gò robòtnicë, ùczałi, pòliticë ë zwëczajny lëdze. Dlô ùczestnieniô Jegò pamiãcë rozmielë sã ze sobą zgòdzëc nawetka przëzérôcze futbòlowëch meczów, chtërny òb dłëdżé lata żëlë w niezgarze.
Kim béł ten nadzwëkòwi człowiek?
Chcemë sã kąsk przëzdrzec historëji Jegò żëcégò. Ùrodzył sã 18 maja 1920 rokù w Wadowicach kòl Krakòwa. Jesz za knôpiczëch lat ùmerlë Mù mëmka ë brat. Mieszkôł z òjcã, chtëren béł czedës òficérã. Zarô pò maturze przenieslë sã do Krakòwa, dze dostało Gò wëbùchniãcé swiatowi wòjnë. Béł ju tedë sztudérą pòlonisticzi ë aùtorã gwôsnëch lëteracczich próbów òpiartëch na mòtiwach biblijnëch. Òb czas òkùpacëji robił w szczépnicë kamiéniów ë w kòtłownië. Równoczasno béł wespółzałóżcą Rapsodicznégò Téatru w Krakòwie. W 1942 rokù wstąpił do kònspiracëjny dëchòwny seminarëji. 1. smùtana 1946 rokù òstôł wëswiãcony na ksãdza. Pózni sztudérowôł w Rzimie, a pò wrócenim do Pòlsczi béł wikarim we wsë Niegowić, a pòtemù w Krakòwie. W tim czasu rëchtowôł téż swój dokôz dochtórsczi na temã: „Zagadnienie wiary w dziełach św. Jana od Krzyża”. Piãc lat pózni habilitowôł sã na wëdzélu teòlogicznym Ùniwersitetu Jagiellońsczégò. Czej miôł 38 lat dostôł swiãcenia biskùpie. Ju w 1964 rokù òstôł arcëbiskùpã krakòwsczim, a w 1967 kardinałã. W latach 1962-1965 brôł baro aktiwny ùdzél w Sobòrze Watikańsczim II.
16. rujana 1978 rokù òstôł papiéżã. Òd samégò pòczątkù pòntifikatu òczarzëł swiat swòją prostotą, òtemkłoscą ë wiesołoscą. Jegò wielné pielgrzimczi wiedno zbiérałë razã rzmë lëdzy. Bez wątpieniégò miôł Òn swój stolemny ùdzél w przërëchlenim ùpôdkù kòmùniznë. W swòjim nôùczanim wcyg pòdczorchiwôł pòczestnotã człowieka. Baro wôżnô bëła dlô Niegò sprawa ùbëtkù na swiece ë jednota midzë chrzescëjónama, a téż wszëtczima lëdzama na zemi.
Ò Jegò rozmajitëch dzejaniach ë dokôzach mógłbëm pisac baro wiele. Jem równak dbë, że më – Kaszëbi mùszimë pierszim dzélã pòmëslec nad tim, co Jan Paweł II gôdôł do naju, do (jak rzekł to w Gdini w 1987 rokù) „òtroków prasłowiańsczich, lechicczich Pòmòrzanów (...), chtërny do dzysô ùchòwelë swòjã etniczną juwernotã ë swòjã mòwã ò słowiańsczim dërżeniu”. Chcemë przëbôczëc sobie Jegò słowa ë pòmëslec, czë jidzemë za tima wskôzama, chtërné nama dôwôł, czë jesmë żëlë tima słowama, jaczé stôwiają przed najim nôrodã baro kònkretné zadania. W Gdini pòwiedzôł do nas tak: „Drodżi Bracyni ë Sostrë Kaszëbi! Strzeżëta tëch wôrtnotów ë ti spôdkòwiznë, chtërne znaczą ò waji juwernoce”. Ë dodôł, że dlô ùchòwaniégò ti juwernotë mùszimë sã stac lëdzama mòdlëtwë. Przëbôcził téż, że dërżeniowim dzélã naji tradicëji je wiernota Kòscołowi. Wërzekł w tim kôzanim słowa, jaczé są dlô najégò lëdu wiôldżim òrądzã do bùchë: „Wiém, że Kaszëbi wiedno bëlë ë òstelë wierny Kòscołowi”. Mùszimë terô zrobic wszëtkò, żebë kòżdi pòstãpny papiéż mógł pòwiedzec ò naju juwerné zdanié.
To gdińsczé przesłanié Jan Paweł II przëbôcził nama w 1999 rokù w Sopòtach. Tam papiéż wezwôł naju wszëtczich do dozéraniégò zgòdë ë łączbë w rodzëznach, pògłãbianiégò znajomòscë swòjégò jãzëka ë przekôzëwaniégò młodim lëdzóm bòkadny kaszëbsczi tradicëji. Jem ùdbë, że nie dô sã lepi w krótczich słowach wërzeknąc tegò, co pò prôwdze je nôwôżniészim zadaniém dlô terôczasnëch Kaszëbów.
Chcemë wiedno miec te słowa w pamiãcë. Chcemë téż dzãkòwac Bògù za to, że dôł nama taczégò człowieka jak Jan Paweł II. Dzãkòwac za Jegò żëcé, pielgrzimczi, za to, że przëjmòwôł Kaszëbów ù se w Watikanie. Dzysô bez wątpieniégò we wszëtczich kaszëbsczich sercach je wiele żalu ë tesknotë. Ni mòżemë równak pòzwòlëc, żebë na tim skùńczëło sã pòkôzanié papiéżowi naji miłotë ë wdzãcznotë dlô Niegò. Nôlepszim ùczestnieniém ë pòdzãkòwaniém, jaczé mòżemë Mù òddac bãdze wprowôdzanié w żëcé Jegò nôùczi, a òsoblëwie tëch słowów, chtërné czerowôł do naju, do Kaszëbów.
Òjc Swiãti kòżdi swój dokùment kùńcził wezwaniém do Mariji. Niech tej ë nen articzël skùńczi sã słowama Jana Pawła II, w chtërnëch òddôł Òn naji nôród Matce Bòsczi: „Waju wszëtczich, waje rodzëznë ë wszëtczé waje sprawë skłôdóm ù stopów Matczi Christusa, tczony w wiele sanktuariach na ti zemi, nade wszëtkò w Swiónowie ë w Swôrzewie, dze ju sztërësta lat mô nad wama òpiekã”.

Dariusz Majkòwsczi

D.Szëmikòwsczi

W nym rokù, drëdzi ju rôz w dzejach, Kaszëbi mdą swiãtowac – na wdôr pierszi pisóny wzmiônczi ò Kaszëbach – dzéń 19 strëmiannika. Nen dzéń karno kaszëbsczich dzejarzów ùznało za nôbëlniészi ë nôbarżi pasowny na kaszëbsczé swiãto.
Jako do te doszło? [...]

No ë je. Nowô na pierszé wëzdrzenié czësto zmienionô. A równak z drëdżi stronë wcyg ta samô – przede wszëtczim kaszëbskô ë niezanôléżnô. Òdroda. Terô lepi ju bë rzec – Kaszëbskô Òdroda.
Jak wëzdrza Òdroda, a jak wëzdrzi, czim sã różni na òd rëchlejszi – „starzi” Czëtińcowie òd razu to dozdrzą. Jich téż prosymë ò wszelejaczé ùwôdżi na témã najégò cządnika. A jakno, że téż sã zmienił ôrt kòlpòrtażu ë Òdroda trafiła téż do nowich Czëtińców – dlô nich nôleżi zdebło ò samim pismionie napisac. [...]

R. Drzéżdżón

5 strëmiannika 2005 r. w Mùzeum Pismieniznë ë Mùzyczi Kaszëbskò -Pòmòrsczi w Wejrowie òdbëło sã ju 10 zéńdzenie karna Młodëch Kaszëbsczich Ùtwórców Zymk.
Przez zëmã, jakô sã przecygô ë wcyg ùtrudniwô rézowanié, a téż przez gripã, jakô szaleje, na zéńdzenim nie bëło wiele lëdzy. Przëjachalë le – Róman Drzéżdżón, Tomôsz Fópka, Sławòmir Krause, Grégòr J. Schramke ë Alicja Skiba. Okróm nich bëlë téż Henrik Radtke ë Karol Rhode.
Pòtkanié bëło ùdané. Zeszłi na zéńdzenim Zymkòwcë zaprezentowalë swojé nowé dokôzë. Bëłë m.jin. wiérztë (nawetka w czesczim jãzëkù! – ùtwórstwa S. Krause), spiéwczi (w czim przédni T. Fópka), pòwiôstka, a téż ë satiriczné dokôzë .
Gôdóné téż bëło ò poezjë – ò ôrtach, ò tim co wôżné w jak ë co pisac, a téż ò felënkù kaszëbsczi lëteracczi kriticzi.
Wicy o zéńdzeniém mòże dowiedzec sã na starnie www.zymk.net

Kòlbùdë ë òkòlé. Złoslëwie gôdają, że to „zemia niczëjô”. Na karce to nié Kaszëbë, nié Kòcewié. Z nëch, co mieszkają tu dzys wnetka nikògò rodzëna nie mieszka tu przed wòjną. Jak sã pitóm co to za región – czãsto czëjã – Wòlny Gard Gduńsk. To równak nie je región. To dôwné gduńsczé państwò. Do tegò sã skùńczëło 66 lat temù. Tej co to za zemia?Kaszëbskô! – gôdô Mark Wôłdoch, przédnik môlowégò, leno co pòwstałégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniégò. Jaczé to Kaszëbë? Niżódné! – gôdają lëdze przed gòspòdą. – Lëchô zemia, same piôsczi – mamroce përznã ùżarti chłop midzë restauracëją a tôrgã. Czedës bëło to zapleczé Gduńska – w czasach Wòlnégò Gardu. Stądka codzeń jachałë wòzë z brzadã a warziwama wczasnym renkã, żebë zdążëc na tardżi stolëcznégò miasta. Ne tardżi – tu ùczałi są zgódny – to na 100 proc. gwësny môl we Gduńskù dze lëdze codzéń gôdelë pò kaszëbskù. Tej ny kòlbùdzanie, bùszkòwianie, prãgòwianie, lublewianie znelë kaszëbsczi. Tej ny co przechôdelë na gduńsczi tôrg chòc le kòle Mòtławë – téż znelë. Chòc czãsto w robòce a nawetka doma ju gôdelë pò niemieckù.
...dalszi cyg w drëkòwôny Òdrodze.

zôczątk