Z direchtorã Skansenu w Klëkach - Henrikã Soją - gôdają Adam Klejna ë Paùl Kąsk

Klëczi (midzë Słëpskã ë Łebą) bëłë òstatną wsą we chtërny miészkalë Słowińcë - nordowò-zôpadny dzél Kaszëbów. Bëlë szargóny przez prësczégò òkùpanta, bò nie bëlë Miemcama. Bëlë szargóny przez pòlską ë sowiecką mòc bò bëlë ewanielikama ë bëlë za môło pòlscy. Òb PRL òstalë wënëkóny do Miemców. Òstatny z nëch wëjachalë na zaczątkù 70. lôt. Terô we Klëkach je Skansen Słowińsczi - we chtërnym brzątwi pamiãtczi pò dôwnëch miészkańcach tegò òkòlô.

Mùzeum w Klëkach to je zwëczajno dôwnô wies Kluczi?

Nié. Blós 50% bùdinków je zachòwónëch in situ . Dôwné Klëczi bëłë tak zwóną trójwsą - bëłë héwò trzë partë wsë: Klëczi Żelewsczé, Klëczi Smòłdzënsczé ë Żolëchòwsczé. Z kòżdëch z nëch pòchôdô pôrã chëczów.

Môce héwò téż dôwné wëpòsażenié gbùrstwów ë tradicëjné słowinsczé ruchna...

Wszëtczé chëczë są bëlno wëpòsażoné. Jeżlë chòdzy ò ruchna, czekawą zachą je to, że wszëtczé karna fòlkloristiczné z òkòlégò kòrzëstałë z najich zbiorów, przikładów ë specëjalistów. Temù mają pëszné òbleczënczi i co nôwôżniészé - zgòdné z tradicëją.

Jaczé karna fòlkloristiczné kòrzëstają z Waju zbierów?

Przede wszëtczim ne z najégò òkòlégò. To znaczi karno Rowòkół ze Smòłdzëna ë jegò młodzeznowô wërsëjô, karno Słowińcë z Òbjazë ëtj. Nôblëższi nóm je Rowòkół - më sã nima zajimalë kąsk dłëżi, òni tuwò przëjeżdżalë, ùczëlë szledrowaniô, tuńcowalë téż z karna Bëtowò. Graje przez to baro wiele piesniów òglowò-kaszëbsczich. Taczich prôwdzëwich słowinsczich je baro môło.

Dejadë są?

Są partë piesniów, frantówków zanotowóné w lëtraturze. Tegò ni ma wiele, le je òd czegò zacząc. To je mòżno wëkòrzëstac.

A czë je wëkòrzëstiwóné?

Jesz nié. Më zaczãlë òd haftu i òbleczënkù. Sprawa z piesniami je dosc grãdô, ale bądzemë w lëtraturze szëkac- mòże jesz co sã najdze i niedłëgò spróbùjemë, żebë òni cos zaspiéwalë.

Jak to je z nyma Słowińcama? To są doch Kaszëbi - wë môce rzekłé - téj czemù bë nie mienic miona Skansenu na Skansen Kaszëbsczi?

W diskùsëjach to wiele wëchôdało na wid dniowi, òstało to wëwòłóné przez prof. Szultkã. Jô mëszlã zë tu ni ma problémù. Ti Kaszëbi - mieszkający tuwò - mielë kąsk jinszą historëją jak Kaszëbi na wschòdze - kòl Gdunska, kąsk jinszą tradicëją i co nôwôżniészé - wiarã. Rôz òstalë nazwóny Słowińcama i tak ju òstało. We swiece nôukòwców (ë nie blós) tak sã na nëch gôdô. Tak samò jak lëdzy chtërny mieszkalë w Americe mómë nazwóné Jindianama, choc je to błãdné miono, a nicht z tim nie biôtkùje. Nóm téż ni ma nót taczi biôtczi. Wiedno piszemë że je to taczi dzél Kaszëbów chtëren tak sã nazéwô i kùńc. Jesmë zgòdny z prôwdą historiczną, doch Lorentz, chtëren badérowôł jãzëk Kaszëbów we 20-lecym midzëwòjnowim zgwësnił,że Słowińcë to je taczi sóm dzél Kaszëbów jak kòżdi jinszi Kaszëbi. Etnologòwie téż są zgòdny.

Jak wëzdrzi spółprôca z dôwnyma miészkańcama Klëków - nyma chtërny są w Miemcach ë nyma chtërny tuwò òstalë?

Mómë dobri kòntakt ze zdrëszëną òkòlégò. Le to nie są „lëdze stądka”. To są òsadnicë ze wszëtczich strón. Mómë dejadë z nych pòżitk. Na przëmiôr dzysô tuwò prôcëje kòl 40 òsób - wòlontariuszów z òkòlégò, czedë w naju Mùzeum prôcëje zwëczajnie 13 òsób.

Jaczé jimprezë òrganizëjeta?

Naczinómë na zymkù jimprezą Czôrné Wieselé, to je trzëdniowim zéńdzenim namienionym na pòznôwanié tradicëji kòpaniô torfù ë pùzni spólnym ùcztowanim. W taczi robòce bra dzél całô wies, razã torf béł kòpóny, razã pùzni jedlë, spiéwalë i tuńczëlë. Naju ùroczëzna òsta zbògacónô ò wszelejaczé jinszé atrakcëje sparłãczoné z héwòtną kùlturą. W lëpińcu i zélnikù òrganizëjemë co tidzéń - w weekendë - zéńdzenia z mùzyką i chlebã. To znôczi - pieczemë na tradicëjny ôrt chléb, a pùzni òn je przedôwóny ze szmôłtã i gùrkã. Do tegò grają kapele. W òstatnëch dniach lëpińca - pierwszëch zélnika prezentëjemë tradicëjné warczi. Na zakùńczenié lata robimë jimpreza pòd titlã Jeséń sã pitô, cëż lato mô zrobioné. Bądze tam pòkôzóné przërëchtowanié gbùrsczi czë rëbôcczi chëczë do zëmë.

Jak wezdrzi spółprôca z Słowińsczim Parkã Nôrodowim?

Fòrmalno - baro bëlno, prakticzno - nié nôlepi. Na przëmiôr òb dzyséjszô jimpreza to je widzec - nie sygô placów do parkòwaniô autów. Më chcelë, żebë bëło tak samò z nama jak z kòżdim parkã nôrodowim - nen mô swòjã strefã òchronną. To wszëtkò żebë zrekònstruòwac òbrôz kùlturowi całégò òkòlégò. Dôwni tuwò béł bëlny systém melioracëjny, a terô ni mòżno gò zrekònstruòwac ni nawetka ùpòrządkòwac, bo tu zarô sã zaczinô Park Nôrodowi. Jaczis czas temù Park nawetka zgòdzył sã nóm ùdostãpnic 80ha na to (teli bëło brëk), le pò miónie direchtora mòżemë dostac blós 40 - a to je za môło.

Jinszô zacha bëła z najima rëbôkama. Më chcelë òżëwic rëbôcczé tradicëje ti wsë. Lëdzë bëlë chãtny i më mielë wëszkòloné czilënôstu rëbôków, mielë kùpioné bëlné a tradicëjné nôrzãdza do łowieniô. Më to wszëtkò mielë pëszno zòrganizowóné razã z Bùrã Prôcë, Park ju miôł nóm dac pòzwòlenié na łowienié... a tu dejadë pòzwòlenié na całé jezoro Łebsczé dostalë rëbôcë z Łebë.

Dlôcze?

Mëszlã że to je niezrozmienié ze stronë Parkù. Òni mëszlą, że nôlepi żebë nicht nigdë nie wchòdzył do lasu ni na pòle, bò téj roda òstónie zachòwónô. Skùtk na dzysô tegò je taczi, że gwësné gatënczi są ju znikłé z ti zemi, bò jinaczi sã na ni gòspòdarzi. I nawetka znajôrzë rodë mają ju tegò swiądã.

Czë Skansen je alternatiwą dlô bezrobòcégò?

We wszëtczich krajach jo. Ù naju dejadë nié. Wszãdze skansenë czë nôrodowé parczi przënôszją zwësk - wikszi czë miészi - ale wiedno. Ù naju - nié - do nëch je brëk blós dokładac. Mëszlã, że to sã mieni. Terô je dobri czas dlô Kaszëbów. Je niesëga leno dëtków òd czasu czedë më trafielë do bùdżetu sejmikù.

Mòże òni zwëczajno ni mają z czegò wóm dac?

Mést.

zaczątk