2 (14) / 2002

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Jak zszargac Kaszëbiznã?
• Naja rësznota

Kùltura:

• Pierwszô Kaszëbskô Pasëjô – wëwiôd z T. Fòpką, kòmpòzytorą, dirigentą ë spiéwôkã.
• Andy Warhòl na Kaszëbach

Lëteratura:

• Do Tatczëznë – Wiérztë L. ë E. Gòłąbków
• Krótkô òpòwiesc ò… - R.Drzéżdżón
• Wiérztë - B. Szëmanskô - Ùgòwskô
• Kaszëbi do Pòlôchów - tekst F. Cenôwë

Historëjô:

• Pòmòrzé a pòlsczi krôj òd 10. do zôczątkù 14. stalatégò

Pierszô Kaszëbskô Pasëjô

Z kòmpòzytorą, dërëgentã ë spiéwôkã główny rolë - Tomaszã Fòpką z Wejrowa gôdô P. Szczëpta.

Skądka sã wzãła takô ùdba, żebë napisac Pasëją pò kaszëbskù?

Ùdba takô bëła òd dłëgszégò czasu. Jô czédës miôł lëżnosc spiewac w tich Pasëjach dlô strzodowisk ùtwórców w kòscele sw. Jana we Gdunskù. Òni tam to robią rok w rok. Jô z nyma spiéwôł 3 lata z rzãdu i so pòmëszlôł czemù bë nie zrobic tegò pò kaszëbskù. A kaszëbsczi Pasëje nie bëło. Téj jô wzył te 3 nasze Ewanielije, co są przedolmaczoné na kaszëbsczi: Grëczë, Gòłąbka i Sykòrë. Jô so pòmëszlôł jem, żebë to zrobic wedle tekstu Sykòrë, bò pò pierszé je to człowiek z Wejrowa, a pò drëdżé z ti taczi stronë mùzyczny jegò tekst mie nôbarżi pòdpasowôł.

Ë to je prosto nen tekst z Ewanieliji zapiéwóny, doch nié?

Jem gò pòdzélił na 9 sztëków, kòżden sztëczk nazwôł pò swòjémù i dodôł òd se pôrã tekstów - taczëch zôpòwiedzów chùru. Kòżden ne sztëczk je pòprzedzony zôpòwiedzą chùru.

Czë są w teksce jaczé słowa ò Kaszëbach?

Ùdba bëła na òglu takô, że jeżlë je pò pòlskù to mòże bëc i pò kaszëbskù, a jeżlë ni ma, to je nót to napisac.
Jo, na kùncu je dosc wërazné òdniesenié do Kaszëbów, że mómë téż swój krziż, że chcemë na to rechòwac, że Bóg mô dlô nas jaczi „ekstra plac” ù se w niebie. I to je taczi mòrôł wszëtczégò. To sã przekłôdô na stronã mùzyczną, bò to sã kùńczi w tonacëji durowi, a to je tonacëjô òptimisticznô, pòzytiwnô.

Jak dłëgò Cë to zajãło czasu?

Same napisanié dérowało tidzéń. Jô so wzył wòlné z robòtë, sôdł i napisôł. Tak to je, że czéj môsz òkreslony cząd: tëli i tëli i mùszisz napisac, téj napiszesz.

Chto mdze spiéwôł w twòji Pasëji?

Mëszlã że jô wëbrôł dosc cekawëch lëdzy przede wszëtczim Pioter Kapczënsczi jakò Jezës. To je dosebno jak w Jesus Christ Superstar Jezësa spiéwô nôlepszi pòlsczi rockman z TSA. Në i terô w kaszëbsczi Pasëji téż Jezësa spiéwô rockman, chòc nasz jedurny, le niezwëkłi. Òn sã baro òd stronë mùzyczny do tegò nadaje, ale téż òd stronë aktorsczi je baro wrażlëwi.
Jinszi to na przëmiôr E. Prëczkòwsczi bądze sw. Piotra spiéwôł, znóny dzejôrz kaszëbsczi Riszard Lorek - arcëkapłana, duet Piłôt i Judôsz to ju lëdze z mòjich tu strón - dwùch przédników chùru Cantorum Veiheroviensis. Në i tak sã skłôdô, że przë tim wszëtczim jô jakno Ewanielësta. Tak sã złożëło, że òrganizatora wëstãpù je starostwò wejrowsczé i dwùch naczelników wëdzélów starostwa bãdze spiewac. Ale tim spòdlim są chùrë - òne zobrazëją tich lëdzy, chtërny pò prôwdze przë pòdskôcënkù arcëkapłanów Jezësa ùkrziżowelë.

Jak wezdrzi rolô chùru?

Nie je to tak zwëczajno, że chùrë blós le spiéwają, òne mają téż pôrã taczich mòcnëch kwestiów gôdónëch, na przëmiôr: ùkrzëżuj gò! To je wszëtkò sparłãczoné, bò je ten prowôdnik chùru - arcëkapłan (R. Lorek) i òn kòżden tekst, jaczi chùr wëpòwié czë mdze spiéwôł, òn nôprzód rzeknie. Bò to je tak żebë lëdze wszëtkò rozmiele. To je wiedzec, że wszëtcë chùrzëscë, jaczi bë òni ni mielë starë, tak wiedno chtos czegòs nie zrozmieje. I temù kòżden tekst mùszi bëc chùtczi rzekłi, z dobrą dikcëją, bëlną kaszëbizną... A i tak próbë chùru są ju òd 2 miesąców.

A prócz chùru chto mdze nôwicy spiéwôł?

Nôwicy do spiéwaniô mô Ewanielësta i jô sã përznã tegò bòjã. Sóm so móm narzuconé taczé zadanié. Napisac - je napisóné, wëcwiczëc - je wëcwiczoné, ale nôbarżi jô sã bòjã że jô w jednym cządze mdã mùszôł dërëgòwac i spiewac.
To je pò prôwdze wiôldżé wëzwanié...
Jô to zrobił z pôru wzglãdów. Mòże mie téż je to lżi pòcygnąc, bò jô w tim wszëtczim òd zôczątkù sedzã. Ni móm strachù ò artistów, chùrë ale jô fizyczno sã bòjã. Zdarzëło mie sã ju dwa razë òstatno ùsnąc za czerownicą w autole. Przë taczi robòce taczé rzeczë sã zdarzają.

Dłëgò mdze Pasëjô dérowac?

Całô Pasëjô z tegò co jô móm pòrechòwóné, mdze dérowa 45 minut. Ale to wszëtkò wińdze jesz na próbach, jakô mdze akùstika. Stąd mòże bëc pôrã minut dłëgszô, ten czas mòże sã përzã mienic. Nacznie sã ò trzecy francëszkanie - gòspòdôrze przëwitają wszëtczëch, sztërk mdze gadac òjc Sykòra, nen pòwié pôrã słów ò swòjim dolmaczënkù Ewanieliji, i pùzni bez dłëgszégò żdaniô przeńdzemë do spiéwaniô.

A ùdba na pùzni?

Pasëjô mdze dérowa do czwiôrti gòdzënë, a puzni pùdzemë wszëtce na wejrowską Kalwarëjô, dze mdze darga krzëżewô. I téj je znôu cekawé, że do wszëtczëch stacëjów bądą rozwôżënczi pò kaszëbskù. Dotądka nôczãscy bëło tak, że blós do jaczégò dzélu stacëjów bëło gôdóné pò kaszëbskù. Mëszlã, że bãdze to wiôldżé swiãto kaszëbiznë.

Czë to mdze ta darga krzëżewô, na jaczi są krzëżowóny chãtny ùczastnicë?

Më to gwësno chcelë sparłãczëc, ale òkôzało sã, że jakbë to pòwiedzec - są to dwie wòznë, co jadą w dwie stronë. Włôdze Kòscoła we Gdunskù chcałë zrobic włôsną dargã krzëżewą, i òni robią tã, ò jaczi të gôdôsz 16-gò strëmiannika, a më prosto tidzéń pùzni. Ta najô je takô barżi statecznô, tradicëjnô z wikszim przëcësniãcym kaszëbiznë.

zaczątk 


Na Jinternece nigdë ni môsz
wszëtczégò…

żebë miec wiedno całą Òdrodã, wiedno na czas – òbacz tuwò
Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?Napiszë do naju!