Odroda Onlajn 1(22)/2003 - Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszosc niemiecka w Polsce boja sie Kaszubów i Slazaków?

1 (22) / 2003

Kaszëbizna / Zdrëszëna:

• Pòlskô w EÙ,Kaszëbë w EÙ
• Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszość niemiecka w Polsce boją się Kaszubów i Ślązaków?

Kòmentarze:

• Në, téj je ju ùdba!

Nié le Kaszëbë:

• Znaczenié médiów w rozwiju mòwë

Kùltura:

• Kòlãdë w wejrowsczi Mùzeji
• Kaszëbsczé zwëczi ë wierzenia
• Ze Słowôrza Zëchtë

Lëteratura:

• A. M. Bartkòwskô - wiérztë

Drama:

• D. Matyjasik - Co sã dzeje w Betlejemie ?

Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszość niemiecka w Polsce boją się Kaszubów i Ślązaków?

Nôczãstszô òbskôrga rzekłô na Kaszëbów, bëło pòsądzenié ò separatiznã, to je ùdbã wëapartnieniô Pòmòrzégò z teritoriji Pòlsczi Repùbliczi. Na dba służëła jakno „straszk”, jaczi miôł zszargac nôrodoné zgrôwë Kaszëbów ë dësëc je na zôczątkù. Ne dbë ò „odśrodkowe tendencje” bëłë nôczãscy rzekłé przez pòlsczi nôrodny òbóz, jaczi w midzëwòjnowim cządze miôł stolëmné pòliticzné wpłëwë w Kaszëbsczi. Lëchò zrozmiónô nôrodowô wëcmanizna mia prowadzëc do stwòrzenia Pòlsczi etniczno jednotny. Zgrôw nen béł ùbóny do òsygniãcégò wszelejaczima ôrtma – bëło ùdbóné Żëdów wënëkac do Palestënë abò na Madagaskar ù sztrãdu pôłniowi Africzi, Ùkraińcë bëlë pòlaszony, bëła szargónô jejich szkòłowizna ë ògreńczónô kùlturalnô autonomijô, co mia swój brzôd w terroristicznëch atakach na przedstôwców nielëdóny pòlsczi włôdzë. Wedle Kaszëbów Pòlôszë mielë barżi „subtelné” ôrtë dzejaniégò – z jedny stronë wgôdiwelë najim starkóm „òdwieczną” pòlaszëznã, ale żlë le blós bëło czëc ùdbë zdrëszëno kùlturalné za ùbëlnienim ùstawù kaszëbsczégò lëdztwa ë ùznaniégò domôcégò jãzëka, bëłë rzekłé òskôrżbë ò separatiznã ë dzejanié dlô Miemców jakbë ni mògącë sã zdecydowac chto to są pò rôwdze Kaszëbi – Pòlôszë czë Miemcë. Mëslô ò tim, że są zwëczajno Kaszëbama, nie bëła do przëjicégò czë zlëdaniô dlô przedstôwców nëch nôrodów.
W trzëdzestëch latach wszelejaczé pòliticzné karna mającé rózgã w òrganizacëji Narodowa Demokracja Romana Dmowskégò, bëłë corôz barżi zazdrzóné we wzór jaczi szedł z Jitaliji Bennito Mussolliniégò ë Trzecy Rzeszë Adolfa Hitlera, jakô wedle nich bëlno załatwiła „żëdowsczi tôczel”. Bëło ùdbóné, żebë ne same ôrtë dzejaniô wprowadzëc do Pòlsczi, co dzélama bëło ùjawernióné. Przëmiôrã są „łôwkòwé getta” na Warszawsczim Ùniwersytece, bòjkòt żëdowsczich krómów czë jinszé ùscëgòwienié Żëdów w Pòlsce.
Czdnik „Newsweek” pisôł niedôwno (Nr 2/2003, s. 18), że 26. czerwińca 1940. r, po przërżniãcym Francësczi, pòwsta memòrandum pòlsczich nôrodnëch karnów dlô ùtwòrzeniô pòlsczégò rzãdu, jaczi bë miôł zrobic ùgôdënk z Trzecą Rzeszą ë kòle ni biôtkac procëm Redzecczi Zrzesze. Na nym le dokùmence są pòdpisënczi taczich lëdzy jak: Stanisław Cat-Mackiewicz, pisôrz ë gazétnik, Tadeusz Bielecki, pò smiercë Romana Dmowskégò przédnik òrganizacëji Stronnictwo Narodowe abò Jerzy Zdziechowski, endecczi pòlitik. To, że nie pòwstôł kòlabòracëjny rząd, Pòlôszë bë mòglë dzãkòwac le blós deyzëji minystra bùtnowëch sprôw Trzecy Rzeszë Joachima von Ribbentropa, jaczi rozsądzył, żebë nawetka nie dawac òdpòwiescë na jich lëst! Dejade Pòlôszë do dzysodnia mają wialgą tczą dlô swòjégò „czëstégò” stanowiszcza òb hitlerowską rabczënã, mającë sã za lepszëch nié le òd Francëzów czë Slowaków, jaczi mielë taczi kòlabòracëjné rzãdë stwòrzoné, ale téż òd Kaszëbów, jaczi bëlë ùscëgòwienim ë grozbą smiercë zmùszony do słëżbë w miemiecczim wòjskù. Dzysô je widzec, że nôleżnicë pòlsczégò rzãdu mdą mùszëlë jesz rôz przemëslëc swòje dbë ò gwôsny ùszłoce.
W kùncu 1945. rokù kòmùnysticzné włôdze miałë zrechtowóné zadzéwk, prowôdzony òbez półkòwnika Pòlsczi Armiji Aleksandra Anatola Zbaraskégò, jaczi pòdskôcëwôł kaszëbsczich dzejarzów do stwòrzeniégò apartny repùbliczi! Rodné élitë czëjącë zadzéwk, nie pòszłë za tą ùdbą, mając strach, że òna mòże bëc le do wësmianiô wszëtczich Kaszëbów przez pòlsczich wespółòbiwatelów ë wënëkaniô najégò nôrodu do Miemiecczi. Òskôrżbë ò separatiznã bëłë czãsto ë bez pòmëslënkù rzekłé òb całi PRL, ale nôgrozniészi ôrt miałë w 1968. rokù, czéj z Pòlsczi òstało wënëkóné dwa tësącë Pòlôchów żëdowsczégò pòchôdaniégò. Ùrząd Bezpiekù rechtowôł sã ò tim czasu do pòkôzówkòwégò procésu w sądze procëm Janowi Rompsczémù z Tornia, Zrzeszëńcowi. No karno pòdsztrichało nôrodną apartnotã Kaszëbów ju przed wòjną. Ti ùdbie bëło dóné pòkù dopiérë téj, czéj bëło doszłé swiądë, że mòżë òna zrobic włôdzë wicy ùszkòdë jak pòżitkù bùdzącë wëstrzód Kaszëbów antipòlsczé dbë.
Òdwiecznô òdskôrżba ò separatiznã bëła téż òb Òglowi Spisënk 2002, czéj karno Òdrodë zachãcało naszińców do deklarowaniô kaszëbsczi nôrodnoscë – nimò tegò że niżóden kaszëbsczi dzejôrz z negò karna niga nie ùdbôł wëqpqrtnieniô Kaszëbsczi z PòlscziÒbskôrżba ta té znôu sã pòjawia w rolë „straszka” – a sedzta wa cëchò, bò czéj nié – ùznómë waji za „piątą kòlonã, zdrôjców Pòlsczi.
Zôchãtë do deklarowaniégò kaszëbsczi nôrodnoscë trafiłë na ùprotestowienié ë ùprocëmnienié Lëdzi Pòlsczi Rodzënów. 22. maja 2002. rokù poseł Jerzy Czerwiński złożił protest do Głównégò Spisrnkòwégò Kòmisarza, procëm ùznawaniémù przez Pòlską sląsczi nôrodnoscë, ë òstrzégôł przed mòżlëwòtą deklarowaniô kaszëbsczi.
Jakno przédnik Partu K-PZ w Torniu jô zachãcôł Kaszëbów do przëznôwaniô sã do swòji nôrodnoscë òb Òglowi Spisënk. Wiele razów jô pòdsztrichòwôł, że nôrodnô òdroda Kaszëbsczi nie zlëszô struktur Pòlsczi, le òpak – òdôżniô je. Tã tézã pòcwierdzëłë ò przëtrôfk słowa lidra miemiecczi miészëznë w Pòlsce, posła parlamentu PR, Heinricha Krolla, jaczi w rozmòwie z wëdôwónym w Pòlsce cządnikã Schlesische Wochenblatt (Nr 1/2003), skòmentowôł robòtã nad Ùstawã ò Nôrodnëch, Etnicznëch Miészëznach ë Òbéńdowim Jãzëkù rzekącë m.jn.: „Robòta nad nym ùstawã je, jakbë to rzec, co jaczi czas strzimòwónô. (...) Òstatno òbez Kaszëbów, jaczi chcą bëc zôstną etniczną miészëzną w Pòlsce. Wiémë, że w najim kraju mómë nôrodné miészëznë Biôłorusënów, Ùkrajińców, Miemców. Że mómë etniczné miészëznë jak Łemkowie, Romòwie. Ùznanié Kaszëbów za etniczną grëpã nie je wedle mie bëlną ùdbą. Jinszô ùdba jakô strzimùje robòtã nad ùstawã je tak zwónô Kôrta Miészëznowëch Jãzëków, żebë ùstôw béł pòszerzony ò rozdzél tikający jãzëków. Jeżlë chòdzy ò Kaszëbów gwës mòże gadac ò jejich jãzëkòwi miészëznie, le czë mô to bëc etnicznô czë nôrodowô grëpa – nie wiém. Czéjbë Kaszëbi òstelë ùznóny za miészëznã, to co zrobią téj niechtërny Slązôcë? Téż mdą chcelë ùznaniégò swòji nôrodnoscë.”
Słowa lidra miemiecczi miészëznë w Pòlsce, pòchôdającégò ze Sląska, dokôzëje, że mô òn strach przez prawnym przëjicym sląsczi nôrodnoscë. Je téj pëtanié – czemù? Znajôrz zdrëszënë Marijô Szmeja w prôcë namieniony hénëtnémù lëdztwù na Òpòlsczim Sląskù da tezã, że czëcé sã Miemcama (westrzód tegò lëdztwa), baro czãsté na zôczątkù 90. lat 20. st., òstònie ùzberkòwionô ë wëdżinie. Temù że Slązôcë nie są fùl akceptowóny, lëdóny ni przez Pòlôchód, ni przez Miemców, a mają sã za Slązôków – karno apartnëch ë òsoblëwëch tradicëjów ë ùszłotë historiczny ë kùlturowi. Temù jeżlë nawetka dzysô sląskô nôrodnosc nie je ùznôwònô, e mòżno przëjic, że witro abò zawitro do tegò dińdze. Krótkò rzekącë: H. Kroll mô strach, że ùznanié prôw Kaszëbów mdzë mia skùtk, że òstóną ùznóné dbë Slązôków, a przez to „zmiészenié” miemiecczi miészëznë w Pòlsce, a téż zmiészeniô ji pòliticznëch wpłëwów. Pierszé co za tim pùdze, to zmiészenié dëtkòwi pòmòcë miemiecczégò rzãdu dlô Miemców w Pòlsce.
Wniósk posła Krolla je czësto prôwdzewi! Rzekã téj jesz rôz ùznanié prawa do bëcégò dwùch môłëch słowia nsczich nôrodów – kaszëbsczégò ë sląsczégò je zgódné z jinteresã Pòlsczi. Nie je le zgódné zato z jinteresã miemiecczi miészëznë w Pòlsce. Mùszi terô zdrowò zdrzec na słowò „autonomijô”, bò òznôczô òn le blós zjinakã ôrta zarządzaniô krajã ë zwikszenié prôw redżonalnëch, òbéńdowëch struktur adminystracëji – samòrządzënë. Téż ògreńczenié traceniégò ë nikwieniégò dëtka pòdatnika, jaczi je zazgrziwóny przez niekòmpetentné ë chãtné do kòrupcëje centrowé strukturë adminystracëji. Nié chãc wëapartnieniô nowégò państwa z Pòlsczi.
Nigle Kaszëbi – jak to bòdôj biwało òb ùszłé wëlacëje – zrobią wëlowny ùgôdënk z Lëgą Pòlsczich Rodzënów, jakô je dëchòwą spòsobniczką endecëje ë ji faszistowsczich ùdbów, niechôj so pòmëslą nad taczim pëtanim, czë ti co òbskôrżiwają Kaszëbów ò separatiznã ë nie dôwają nama prawa ùtrzëmiwaniô domôcégò jãzëka ë nôrodowëch tradicëjów, mają le mòralné prawò to robic? Czéj przédnictwò Narodowi Demokracji òbmësliwelë ùgôdënk z Hitlerã, 12 tësąców Kaszëbów bëło wëbitëch w Piôsnicë kòl Wejrowa, jinszé 7 tësąców Pòmòrzanów – w Szpãgawsczim Lasu, tësące biôtkałë pòd stanicą z czôrnym Grifã ò wòlną Pòlską.
Kaszëba abò Slązôk mòże bëc lepszi òbiwatel Pòlsczi Repùbliczi mającë swòjã nôrodnosc, jak pùpùlisticzny pòlitik, jaczi je dbë, że tim barżi Pòlskã kòchô, czim głosni wrzészczi.

Torń, 9.01.2003 r.
Tomôsz Żuroch Piechòwsczi

zaczątk

Na Jinternece nigdë ni môsz
wszëtczégò…

żebë miec wiedno całą Òdrodã, wiedno na czas – òbacz tuwò
Mòżesz nas wspòmòc w wëdôwanim abò kòlpòrtażu?Napiszë do naju!