Òdroda 2005 nr 5(39)

Obklodka nr 5(39)

Tekstë ònlajn:

Tekstë Cenôwë w kùńcu ùwòlnioné

cenowaPò pôłnim we wtórk 18. rujana latoségò rokù w gòscynnëch progach Pałacë Przebeńdowsczich w Wejrowie òdbëła sã promòcëjô Tekstów więziennych Floriana Cenôwë, jaczé z rãkòpisa mô òdczëtóné, òbrobioné ë do jaczich mô napisóné wstãp prof. Zygmùńt Szultka. Gòscy miôł przëwitóné Bògùsłôw Bréza, direchtór Mùzeùm Pismieniznë ë Mùzyczi Kaszëbskò-Pòmòrsczi, jakô razã z Mùzeùm Pùcczi Zemi m. Floriana Cenôwë w Pùckù je wëdôwcą ksążczi. Wôrt je pòdsztréchnąc, że je to ju drëdżi zbiér dokôzów „bùdzycela Kaszëbów” wëdóny bez wejrowsczé mùzeùm w serji „Biblioteka Kaszubska”, bò w rokù 2001 w ti sami serji ukôzałë sã pòspół Uwagi o kaszubszczyźnie w òbróbkù prof. J. Trédra ë Mały zbiór wyrazów kaszubskich przërëchtowóny do drëkù bez prof. H. Pòpòwską-Tabòrską.

Promocëjô nie zgromadzëła hùrmów lëdzy, ale ti co pòswiãcëlë wòlny czas na przestôwanié z tzw. „wësoką kùlturą”, na gwës nié òmilëlë sã. Westrzód pùbliczi nalezlë sã nié blós przedstôwcowie wejrowsczi samòrządzënë, kaszëbsczi sztudérzë ë lëteracë, ale téż jeden krewny z dr Florianã Cenôwą. Ùczbòwi ùróbk ë pòstacëjô prof. Zygmùńta Szultczi – bezkòmpromisowégò szlachòwnika przełganiów w kaszëbsczi historëji – przedstôwił zéńdzonym prof. Witôłd Peplińsczi, recenzeńt Tekstów więziennych. Pòdsztréchnął òn stolemnotã badérny robòtë wëdôwcë ë nacéchòwôł długą drogã, jaką mają przeszłé tekstë Cenôwë òd òdnalézeniô jich w miemiecczich archiwach, pòprzéz transkripcëjã teksta, jakô kòszta wiele ùcemiãdżi, jaż do jegò ùczałégò òbróbkù. Wôrt je w tim placu dodac, że samé pismiona Cenôwë mają razã 89 stronów, a wstãp zajimô jaż 110 stronów!

Pòstãpnô zaczął trzëmac gôdkã prof. Szultka a doprowadzëła òna zéńdzonëch do ucesznotë (czësto ùmëslóny), przeprôszającë za nen òbjimny wstãp a òbgrãdzającë „winą” za nen stój sprawë samégò Cenôwã, „jaczi wicy nie napisôł”. Badéra krótkò zdôł sprawã z robòtë nad zdrzódłowima tekstama, w pierszi rédze pòdsztréchëjącë przë jaczich historicznëch leżnoscach òne pòwstałë. Hewòtno pisôł je człowiek skôzóny na smierc, jaczi miôł swiądã, że jegò żëcé wnetka skùńczi sã gwizdnieniém katowsczégò topòra ë blós historiczny leżnoscowi trôf miôł sprawioné, że przëszło co jinégò. Cenôwa czedë sedzôł w berlińsczim Mòabice jakno zdrôjca prësczégò państwa, pòddóny béł namienieniémù swòjich nieprzëcélów, temù ni mógł pisac òtemkłim tekstã. Czejbë le to zrobił, jegò pismiona nigdë bë nie wëszłë bùten mùrów sôdzë. Swiąda negò kòńtekstu wcëskô badérze mùs dokònaniégò rejinterpretacëji negò, co dotądka bëło wiedzec ò doktorze ze Sławòszëna. Jakno przëkłôd prof. Szultka miôł dóné m.jin. sprôwã antiklerikalëznë przëpisywóny Cenôwie do dzysô. Wedle badérë sprawa nie je decht takô letkô, bò tam, dze Cenôwa miôł pisóné „chrzescëjanizna”, òn miôł na mëslë niemieczëznã!

Gòsce z zaczekawieniém mielë wësłëchóné ne ùwôdżi. Zadôwalë téż wiele pëtaniów. Jedną ze sprawów, jakô pòwtôrzała sã co sztërk, bëła niezgara Cenôwë do pòlsczi szlachtë. Niechtërny diskùtańcë próbòwelë szëkac paralelë z jeleżnoscą na dzysdniowi Słowacëji, dze na jinosc stónów (chłopi – Słowôcë, szlachta – Madżarowie), nałożëła sã nôrodnô jinosc. Zéńdzony pëtelë téż ò rëcht nazywaniô Cenôwë „òjcã kaszëbsczi òbéńdnotë”, żle programa jegò dzejaniô szlachùje za dzejaniém „òjców-bùdzôrzów nôrodów” czesczégò, słowacczégò, czë łużicczégò, zôs òbéńdowô rësznota na pòlsczi zemie zaczãła sã ùrôbiac dopiérze pò jegò smiercë.

Na kùńc prof. Szultka rzeknął, że rëchtowóné są ju szterë òbjimné tomë zdrzódłowëch dokùmeńtów tikającëch Kaszëbów na Westowim Pòmòrzim pòd jegò redakcëją. Na gwës zacht Kaszëbów ju żdaje na nie z niecerplëwòscą ë… aptitã.

(tżp)

dolmaczënk Karól Rhode

Cenôwa Florión, Teksty więzienne. Z rãkòpisa mô òdczëtóné, òbrobioné ë wstãp mô napisóné prof. Zygmùńt Szultka, Wejrowò-Pùck 2004. ISBN 83-89692-11-2

zôczątk