W
òstatnym dzélu bëło rzekłé ò zôczątkù prac nad prawama miészëznów
nôrodowëch w Pakce Lëdżi Nôrodów. W dalszi cygù prôc nad ùdbą
Paktu artikel ò prawach tich miészëznów òstôł wënëkóny ë zastąpiony
artiklã ò prawach relidżijnëch. Pò japońsczi dbie, żebë òstôł
wpisóny téż artikel ò równoscë rasów, òstałë na kùńc òdrzuconé
wszëtczé propòzycëje. Chòc nie ma jich w Pakce Lëdżi Nôrodów,
artikle ò òchronie prôw miészëznów dejade nalazłë plac w mirowëch
ùgôdënkach, nôprzód z Pòlską ë Czechòsłowacëją, a pùzni Rumùnija,
Królestwã Chòrwatów, Serbów ë Słoweńców, Grecëji, Austriji,
Wãgrów, Bùłgariji i Turcëji. Bëło to bez bôczënkù na procemiznã
niechtërnëch z nich, a dokładno Rumùniji, Pòlsczi wedle miészëznë
miemiecczi ë Królestwa Serbów, Chòrwatów ë Słoweńców. Reda
Lëdżi Nôrodów przëjëła téż w 1921 rokù ùgôdënk midzë Finlandiją
ë Szwecëją tikający autonomiji Alandzczëch Wispów.
Lëché doswiôdczenia, a òsoblëwie gwôłcenié prôw
miészëznów przez Miemcë, „brzadowałë” tim, że do tegò problemù
nie bëło wôrcóné przë twòrzenim nowégò swiatowégò pòrządkù
pò II swiatowi wòjnie. Deklaracëjô Stowôrë Zjednónëch Nôrodów
nie gôda nick ò miészëznach. Czéj warała robòta nad òglową
deklaracëją prôw człowieka, Związk Redzecczi, Jugòsławijô
ë Danijô dałë ùdbã, żebë do tegò dokùmentu òstałë też wpisóné
artikle ò prawach miészëznów. Na ùdba òsta òdrzuconô.
Na zéńdzenim Kòmisëji Prôw Człowieka w 1952
rokù òstôł ùchwôlony tekst, jaczi pùzni béł artiklã 27. Midzënôrodowégò
Paktu ò Prawach Òbiwatelskich ë Pòliticznëch. Nen jaż pò dzysodnia
je jedurné wôżné, ùniwersalné, midzënôrodné prawò miészëznowé.
W krajach, w jaczich są etniczné, relidżijné
abò jãzëkòwé miészëznë, òsobë jaczé słëchają do tich miészëznów
ni mòże bëc zabróné prawò, razã z jinszima nôleżnikama swòji
zdrëszënë, do swòjégò gwôsnégò kùlturalnégò żëcégò, do wëznawaniégò
swòji wiarë ë do ùżiwaniégò swòjégò jãzëka.
Stosowanié negò artikla je dosc ògreńczoné.
Nié le ògreńczô do nôbarżi spòdlowëch kùlturowëch ë relidżijnëch
prôw le i do krajów, w jaczich są etniczné, relidżijné abò
jãzëkòwé miészëznë. Czëlë, artikel nie tikô krajów, jaczi
nie ùznôwają miészëznów, jak Francëjô, na przëmiôr. Ten ë
dosebné kraje mòckò nalégałë, żebë takno ten artikel sfòrmùłowac.
Miészëznë nôrodowé nié przëtrôfkã òstałë òminiãté
w teksce Deklaracëji SZN, a stało sã tak temù, że wiele wôżnëch
krajów nie bëło chãtnëch, żebë na tim gònie sprawa rëgła z
placu wprzódk. To nôlepi pòkôzëje doswiôdczenié dzejaniégò
Pòdkomisëji do Biôtczi z Ùscëgòwienim (Diskriminacëją??) ë
Òcharnë Prôw Miészëznów SZN, jakô wiele razów biôtka ò swòje
przëdërchanié w SZN.
Dušan-Vladislav Paždjerski
W mòjich artiklach wiele móm wëzwënégòwóné z
ksążczi Miodraga Miticza, Nôrodowé miészëznë, jejich prawa
ë òcharna całotë teritorialny krajów, Beograd, 1998.
zaczątk
|