W òstatnym dzélu bëło rzekłé ò zôczątkù prac nad prawama miészëznów nôrodowëch w Pakce Lëdżi Nôrodów. W dalszi cygù prôc nad ùdbą Paktu artikel ò prawach tich miészëznów òstôł wënëkóny ë zastąpiony artiklã ò prawach relidżijnëch. Pò japońsczi dbie, żebë òstôł wpisóny téż artikel ò równoscë rasów, òstałë na kùńc òdrzuconé wszëtczé propòzycëje. Chòc nie ma jich w Pakce Lëdżi Nôrodów, artikle ò òchronie prôw miészëznów dejade nalazłë plac w mirowëch ùgôdënkach, nôprzód z Pòlską ë Czechòsłowacëją, a pùzni Rumùnija, Królestwã Chòrwatów, Serbów ë Słoweńców, Grecëji, Austriji, Wãgrów, Bùłgariji i Turcëji. Bëło to bez bôczënkù na procemiznã niechtërnëch z nich, a dokładno Rumùniji, Pòlsczi wedle miészëznë miemiecczi ë Królestwa Serbów, Chòrwatów ë Słoweńców. Reda Lëdżi Nôrodów przëjëła téż w 1921 rokù ùgôdënk midzë Finlandiją ë Szwecëją tikający autonomiji Alandzczëch Wispów.

Lëché doswiôdczenia, a òsoblëwie gwôłcenié prôw miészëznów przez Miemcë, „brzadowałë” tim, że do tegò problemù nie bëło wôrcóné przë twòrzenim nowégò swiatowégò pòrządkù pò II swiatowi wòjnie. Deklaracëjô Stowôrë Zjednónëch Nôrodów nie gôda nick ò miészëznach. Czéj warała robòta nad òglową deklaracëją prôw człowieka, Związk Redzecczi, Jugòsławijô ë Danijô dałë ùdbã, żebë do tegò dokùmentu òstałë też wpisóné artikle ò prawach miészëznów. Na ùdba òsta òdrzuconô.

Na zéńdzenim Kòmisëji Prôw Człowieka w 1952 rokù òstôł ùchwôlony tekst, jaczi pùzni béł artiklã 27. Midzënôrodowégò Paktu ò Prawach Òbiwatelskich ë Pòliticznëch. Nen jaż pò dzysodnia je jedurné wôżné, ùniwersalné, midzënôrodné prawò miészëznowé.

W krajach, w jaczich są etniczné, relidżijné abò jãzëkòwé miészëznë, òsobë jaczé słëchają do tich miészëznów ni mòże bëc zabróné prawò, razã z jinszima nôleżnikama swòji zdrëszënë, do swòjégò gwôsnégò kùlturalnégò żëcégò, do wëznawaniégò swòji wiarë ë do ùżiwaniégò swòjégò jãzëka.

Stosowanié negò artikla je dosc ògreńczoné. Nié le ògreńczô do nôbarżi spòdlowëch kùlturowëch ë relidżijnëch prôw le i do krajów, w jaczich są etniczné, relidżijné abò jãzëkòwé miészëznë. Czëlë, artikel nie tikô krajów, jaczi nie ùznôwają miészëznów, jak Francëjô, na przëmiôr. Ten ë dosebné kraje mòckò nalégałë, żebë takno ten artikel sfòrmùłowac.

Miészëznë nôrodowé nié przëtrôfkã òstałë òminiãté w teksce Deklaracëji SZN, a stało sã tak temù, że wiele wôżnëch krajów nie bëło chãtnëch, żebë na tim gònie sprawa rëgła z placu wprzódk. To nôlepi pòkôzëje doswiôdczenié dzejaniégò Pòdkomisëji do Biôtczi z Ùscëgòwienim (Diskriminacëją??) ë Òcharnë Prôw Miészëznów SZN, jakô wiele razów biôtka ò swòje przëdërchanié w SZN.

Dušan-Vladislav Paždjerski

W mòjich artiklach wiele móm wëzwënégòwóné z ksążczi Miodraga Miticza, Nôrodowé miészëznë, jejich prawa ë òcharna całotë teritorialny krajów, Beograd, 1998.

zaczątk