W dniach òd 21 maja do 8 czerwińca latoségò rokù òdbéł
sã w całi Pòlsce òglowi spisënk lëdzy ë mieszkaniów. Òstół
òn przërëchtowóny bez Przédny Statisticzny Urząd, célã zôs
jegò bëło sprôwdzenié tégò, jak wiele lëdzy tak pò prôwdze
mieszkô w Pòlsce, w jaczich leżnoscach ti lëdze żëją, jaczima
jãzëkama gôdają do se doma, z czegò żëwią se ë swòje rodzeznë.
Z òglowim spisënkã lëdzy ë mieszkaniów béł też sparłãczóny
Òglowi Spisënk Rólny, co miôł pòkôzac, jakô je dzysdniowô
sëtuacëjô pòlsczi gbùrzëznë. Samim spisywaniém lëdzy, mieszkaniów
ë gbùrstwów zajima sã baro wiôlgô grëpa lëdzy zwónëch rechméstrama,
zôs za belną òrganizacëjã całé pòdjimiznë òdpòwiôdałë Gminné
Spisënkòwé Biura.
Dlô kaszëbiznë znaczenié miałë òsoblewie dwa pëtania zamkłé
w spisënkòwëch formùlarach. Chòdzy tùwò nama ò pëtania ò nôrodnosc
ë jãzëk użiwóny na codzéń doma. Bëła to wiôlgô szansa dlô
pòdsztrëchnieniô òbéńdowi apartnotë Kaszëbów, w tim òsoblewie
jãzëkòwi. Problema w tim równak czë Kaszëbi nã szansã wikòrzistelë.
Co sã tikô kaszëbsczi nôrodnoscë, to wëdôwô sã, że dzél westrzód
Kaszëbów, chòc nie je wiedzec jak wiôldżi, pòdô nôrodnosc
pòlską. W jaczims dzélu mòże to wëchôdac z felënkù kaszëbsczi
swiądë (òsoblewie w miastach). W jinszëch przëpôdkach mòże
bëc tak, że człowiek uznôwô sã za Kaszëbã, przede wszetczim
równak za Pòlôcha. Dzél lëdzy mògł też wierã mëszlec, że pòdanié
kaszëbsczi nôrodnoscë nie bãdze zgòdné ze spiënkòwima ùstawama.
To òstatné, muszã to w tim môlu pòdsztrëchnąc, nie je prôwdą.
Z ùstawów spisënkòwëch wëchôdô, że mòżno bëło pòdac kaszëbską
nôrodnosc w latosém òglowim spisënkù. Sygnie nama zazdrzec
do instrukcëji dlô rechméstrów, w chterné czëtómë, że nôrodnosc
je deklaratiwnym (òpiartim na subiektiwnëm òdczëcym), apartnym
céchã kôżdi òsobë, wësłôwiającëm ji wseczëcowi, kùlturowi
ë pòchòdzënkòwi związk z wëznaczonym nôrodã czë etniczną grëpą
(pòdsztrëchnienié mòje – F.S.). Tak sã prawie skłôdô, że chòc
Kaszëbi barżi uznôwóny są za etniczną grëpã (jak to sã gôdô)
jak za nôród, to równak wëchôdô z tegò, że czej chtos czuje
sã nôléżnikã etniczné grëpë Kaszëbów, tej mòże zadeklarowac
kaszëbską nôrodnosc.
To samò prawie mòżemë rzec ò jãzëkù. W pëtanim chòdzało ò
jãzëk użiwóny na codzéń doma ë w gôdce z rodzezną. W tim przëpôdkù,
mëszlã, że nie pòwinno bëc wiãkszich jiwrów. Kaszëbizna je
dôwno ju usztôłtowónym jãzëkã lëtëracczim, nie zôs gwarą jãzëka
pòlsczégò. Ju òd 19 st. mô swòjã pismieniznã; mô téż doch
swój apartny òd pòlsczégò pisënk.
Widzec je z tégò wszetczégò, że òglowi spisënk béł téż szansą,
żebë doznac sã jak wiele lëdzy przeznôwô sã do kaszëbsczi
nôrodnoscë ë użiwô doma kaszëbsczigò jãzëka. Terô, pò jegò
skùńczeniù, bãdzemë żdelë na jegò wińdzënã. Òbôczimë pózni
jak wiele westrzód Kaszëbów zadeklarowało kaszëbską nôrodnosc
ë ùżiwô na codzéń doma kaszëbsczi mòwë. Pòkôże to nama stón
dzysdniowi kaszëbsczi swiądë a òsoblewie to, jaczi je syg
wëstãpiwaniô kaszëbsczégò jãzëka.
Fòrmellów Słôwk
zaczątk
|