Nowô lëdowô rësznota

Do dënsczi tradicëje nôleżi deja lëdowëch ùniwersytetów, jakô òsta stwòrzonô w pòłwie 19. stalatégò przez N.F.S. Gruntviga. Dzysô na Kaszëbach mómë, jakno jedurny w Pòlsce, Kaszëbsczi Ùniwersytet Lëdowi w Wiéżëcë ë Starbieninie. W jich tatczëznie je ju równak nowô deja eùropejsczich lëdowëch ùniwersytetów – Kòlédżów Eùropejsczi Zrzesznicë.

Lëdowé Ùniwersytetë w Daniji wedle swòji deje pòwstałë, żebë twòrzëc òbiwatelską spòlëznã ë bùdzëc nôrodné czëcé Dënów. Mają zajimac sã òbiwatelską edukacëją ë zachòwanim erbë nôrodu, to je lëdowizną ë lëdową jindustrëją. Òbiwatelskô edukacëjô je to baro szerok pòjãtô sprawa: bënë w ni są nié le kùrsë, na przëmiôr gazétnicczé czë samòrządzënowé, ale téż kùrsë europejsczé czë miészëznowé. Kòżden lëdowi ùniwersytet czãsto zajimô sã téż jinszima kùrsama, jak kùrsë jãzëka ë kùlturë, ùczba mùzyczi a nawetka warkòwé kùrsë. Je to pò prôwdze skandinawsczi ôrt sztôłcëniô nëch, co ju òbrzészkòwą szkòłã mają skùńczoné a chcą sã dali ùczëc tegò, co je mni akademicczé a barżi prakticzné.
Terô prawie pòwsta nowô deja na spòdlim ny tradicëje. Kòledże Europejsczi Zrzesznicë mają bëc przełóżkã ny tradicëje na òglowòeùropejsczi gruńt. Przédnym jich celã je europejskô òbiwatelskô edukacëjô, sparłãczonô z òglowòeùropejsczima sprawama, miésznëznama ëtj. Celã je wësztôłcenié eùropejsczégò òbiwatela, jaczi mòckò sedzy ë dërchô w swòji domôcy tradicëji.
Kòòrdinacëją Kòledżów zajimô sã Stowôra Kòledżów Eùropejsczi Zrzesznicë, jakô mô swòjã sedzbã w lëdowim ùniwersytece w Óbenro (Aabenraa) w pôłniowi Daniji. Stowôra òsta założonô szterë lata temù. Nie je przëtrôfkã, że prawie w ny szkòle pòwsta na deja. Je to lëdowi ùniwersytet mòcno sprofilowóny na eùropejsczé sprawë.
Mómë nôdzejã, że òb czile lat deja eùropejsczich lëdowëch ùniwersytetów òbjimnie całą Eùropã. Mómë dwùch nôleżników na Kaszëbach ë dzãka temù je nôdzeja, że niedługò na Kaszëbach mòże pòwstac takô szkòła – gôdô John Petersen, przédnik Stowôrë.
Wespółrobòtã ze Stowôrą mô zadeklarowóné kaszëbskô Stowôra Remùs. Czë cos z tegò wińdze, ni ma wiedzec, temù, że to nie je letkò stwòrzëc òglowòeùropejską sec. Na jedno, co Kaszëbi mògą rëchòwac przë ti ë jinszich ùdbach, to wespòmóżka eùropejsczich jinstitucëjów. Kaszëbi są w lepszi sytuacëji jak na przëmiôr Pòlôszë, bò prócz eùropejsczich dëtków na taczé zdrëszënowé tôklë jak bezrobòcé, mògą dostac nawetka wicy na rozwij swòji kùlturë. Dlô EÙ Kaszëbë są miészëznowim redżonã, a dzãka temù nama słëchô wikszô wspòmóżka jak na tzw. “wiôldżé kùlturë” – wiôldżé nôrodë.

Paùlk Szczëpta

zaczątk